Soms kruist op onverwachte wijze een boek mijn pad en dat was het geval met De gedaanteverwisseling, een bijzonder werk van de wereldberoemde schrijver Franz Kafka. Nooit eerder had ik van dit literaire werk gehoord, maar het schijnt toch tot de meest beroemde verhalen uit de wereldliteratuur te behoren. Wie Franz Kafka (1883-1924) was, behoeft denk ik geen introductie. Dit boek echter verdient wel een introductie. Ik heb het tijdens mijn zomervakantie in de Pyreneeën ademloos gelezen.
Duurzame producten voor de vogels in je tuin Het hele jaar rond de vogels in je tuin welkom heten. En zeker in de herfst en de winter! Met verantwoorde producten zoals vogelvoer en nestkasten om in te schuilen. Op Vivara.nl vind je een uitgebreid aanbod aan betrouwbare natuurproducten voor in de tuin. |
Het plot is even simpel als absurd: Gregor Samsa, een jonge handelsreiziger van wiens inkomen het hele gezin afhankelijk is, wordt op een dag wakker en hij merkt dat hij plots is veranderd in een levensgroot insect. Een kever welteverstaan. Dat is niet het lichaam waaraan hij gewend is en dus kost het hem de grootste moeite om zich een beetje fatsoenlijk te bewegen. Zich op zijn zij draaien is haast onmogelijk en zich verstaanbaar maken is ook al niet eenvoudig. Het is nog vroeg in de morgen, en zijn eerste zorg (nadat het besef is ingedaald dat hij van gedaante is veranderd) is de vraag of hij nog op tijd op zijn werk kan komen! Meteen wordt al wel duidelijk dat de transitie tot kever hem tot een bezinning op zijn beroep noopt. Is het nog wel het werk dat hij dag in en dag uit wil doen?
Maar goed, hij ligt als levensgrote kever in bed en zowel zijn gezinsleden als zijn werkgever wachten op hem. Zijn gezinsleden nog wel het allermeest, want zij zijn in hoge mate afhankelijk van hem. Hij is immers de kostwinner en zijn ouders zitten diepen in de schulden vanwege een faillissement. Vader, moeder en zus. Allemaal doen ze een poging om hem vanachter de deur (die gesloten is) wakker te roepen en hem te bewegen naar het werk te gaan. Gregor weigert echter zich te vertonen en verschanst zich op zijn kamer en hoort tenslotte hoe de procuratiehouder, gezonden door zijn werkgever, de zaak komt onderzoeken. Het is immers onbestaanbaar dat een plichtsgetrouwe werknemer als Gregor was, niet op tijd op kantoor verschijnt!
Gregor doet zijn best om het moment van openbaring van nieuwe gedaante uit te stellen, maar in de loop van de ochtend moeten gezinsleden en procuratiehouder er tot hun grote ontzetting dan toch aan geloven: Gregor is niet langer meer de mensenzoon, maar een kever. De procuratiehouder ontvlucht het huis en van hem vernemen we niets meer.
De gezinsleden echter zijn niet minder vertwijfeld, maar zij voelen nog wel de familieband. Ze besluiten Gregor in zijn kamer op te sluiten. Kafka beschrijft zowel de gemoedstoestanden van Gregor als die van zijn familie. Ik verbaas me erover hoe nauwkeurig hij dat doet, en op welk een verrassende wijze. Elke zin is een stap en elke stap is een nieuwe verwikkeling.
Hoezeer beide partijen, zoonlief aan de ene kant en familie aan de andere kant, ook hun best doen om zich op fatsoenlijke wijze tot elkaar te verhouden, het loopt natuurlijk spaak. Even hield ik er nog rekening mee dat de arme Gregor op een goede dag weer wakker zou worden in het juiste lijf, maar helaas, dat gebeurt niet. En hoewel de arme gezinsleden het beste voorhebben met hun zoon, hun incasseringsvermogen blijkt begrensd. Ze verliezen langzaam maar zeker de moed op een goede afloop en beginnen het samenleven met de kever als een zware last te ervaren. En de kever, de arme Gregor, hun zoon? Die voelt hoe langzaam maar zeker de levenslust uit zijn vreemde lijf wegsijpelt. Het verhaal gaat naar het einde van Gregor wat een nieuw begin blijkt voor de gezinsleden.
Hoe heb ik De gedaanteverwisseling gelezen? Allereerst ademloos, want het plot is even absurd als briljant. Het inleveringsvermogen van Kafka is bovendien bewonderingswaardig. Het zal je maar gebeuren: op een ochtend wakker worden als een kever! En dan? Het is een treurige toestand die zich vanuit allerlei perspectieven laat interpreteren.
Heb ik het ook gelezen als een soort van parabel? Dat ook. De arme Gregor, van mens veranderd in een kever, staat wat mij betreft model voor een depressieve geest die de vreugde en de zin in het leven langzaam maar zeker voelt wegsijpelen. En zijn familie? Die weet zich van pure ellende geen raad met de situatie en is na een maandenlang proces van vervreemding uiteindelijk opgelucht wanneer er een einde komt aan de klucht. Of mijn lezing de juiste is, weet ik niet, maar dat is nu juist het knappe van dit boek. Je kunt er uren over blijven filosoferen.
De gedaanteverwisseling / Franz Kafka / Astoria Uitgeverij / als paperback
Duurzame producten voor de vogels in je tuin Het hele jaar rond de vogels in je tuin welkom heten. En zeker in de herfst en de winter! Met verantwoorde producten zoals vogelvoer en nestkasten om in te schuilen. Op Vivara.nl vind je een uitgebreid aanbod aan betrouwbare natuurproducten voor in de tuin. |