Je hebt van die boeken die je in een staat van verstilling brengen. Ze laten zich op een kalme wijze lezen. Elke dag of avond een of meer hoofdstukken. Het verhaal voert je mee dat zonder dat er overbodige poespas wordt verteld. En ondertussen blijkt het een verhaal met vele diepe lagen. Een verhaal over universele thema’s als vriendschap, vader-zoonrelatie, de natuur, en de zoektocht naar geluk. De acht bergen van Paolo Cognetti is zo’n boek. Een roman waarin de hoofdpersoon een ongemakkelijke relatie heeft met zijn vader, maar die hij na diens overlijden via zijn vriend steeds beter leert begrijpen. De kalme schrijfstijl doet me in de verte denken aan die andere Italiaanse geweldenaar Cesare Pavese, van wie ik de verzamelbundel (1e druk, bijzonder! schreef het antiquariaat met potlood aan de binnenzijde van de kaft) Stilte in augustus op de plank heb staan. Ook in de verhalen van Pavese keren zijn relatie tot de natuur en zijn jeugd steevast terug als centrale thema’s.

Om nog even bij Cesare Pavese te blijven hangen, alvorens af te steken naar De acht bergen: hem leerde ik kennen door het boek Het numineuze van Tjeu van den Berk. Een interessant boek waarin Van den Berk ingaat op het fenomeen van mysterieuze ervaringen die de wereld als het ware even voor ons stilzetten, ervaringen die een diep heimwee in ons raken en een innerlijk verlangen in ons wekken. Een van de schrijvers waarbij hij deze ervaringen aantrof was Cesare Pavese. Zou Tjeu van den Berk zijn boek na het verschijnen van De acht bergen hebben geschreven, dan zou hij Paolo Cognetti vast ook hebben genoemd in zijn boek.

Want Paolo Cognetti brengt in De acht bergen zijn eigen wereld tot leven. Hij beschrijft het haast als een mythologie. Het verhaal zet in met zijn relatie met zijn vader. Zijn vader, werkzaam in Milaan, een solitair en solistisch wezen dat weinig woorden gebruikt. Een man die zijn zoon niet veel bijzonders meegeeft, maar wel zijn diepe liefde voor de bergen. Hoewel, is het liefde voor de bergen of sleurt een of ander trauma hem elke zomer hoog de bergen op? Want zijn vader heeft een obsessie met het hooggebergte, speciaal het hooggebergte rond de Monte Rosa in het noorden van Italië. Dat vond ik trouwens ook een leuk element. De plaatsbepaling. Een paar jaar geleden waren wij juist op vakantie in deze regio en het lezen van deze roman werkt ongemerkt verdiepend. Dus, ga je op vakantie naar Noord-Italië en hou je van literaire romans, dan De acht bergen zeker lezen!

Goed, terug naar de vader. Die laat zich dus niet weerhouden door steile berghellingen, gevaarlijke gletsjers en ander gevaar. Sterker nog, elke wandelaar voor hem prikkelt hem om een tandje bij te zetten en hem koste wat het kost in te halen. Zijn zoon heeft heel wat minder op met het hooggebergte. Komt hij boven de drieduizend meter, dan is de gevreesde hoogteziekte zijn lot.

De moeder is een heel ander type. Zij verricht zowel in Milaan als in het bergdorpje waar het gezinnetje terecht komt sociaal werk. Zij heeft een rijk sociaal leven, is de tegenpool van haar echtgenoot. In het bergdorpje Grana sluit Pietro vriendschap met Bruno, ook een solitair wezen. Bruna is een jongen ‘van de berg’ en zal dat zijn hele leven lang blijven. Het aantal keren dat hij de berg afdaalde in zijn leven is op de vingers van één hand te tellen. Daar beneden valt voor hem niets te halen. De berg is zijn thuis. De berg met zijn almen, vervallen berghutten, beekjes, bergmeertjes, gletsjers en ijzige toppen. Een poging van de moeder van Pietro om Bruno te laten studeren loopt spaak op de instincten van de vader van Bruno. In De acht bergen zijn de relaties tussen de zonen en hun vaders behoorlijk troebel.

Niet dat die troebele relaties leiden tot literaire uitbarstingen. Nee, de relatie tussen Pietro en zijn vader bereikt een dieptepunt nadat Pietro aangaf dat hij voortaan niet meer zou meegaan de bergen in. In zijn prachtige ingehouden stijl vertelt Paolo Cognetti hoe Bruno vervolgens de plek van Pietro inneemt. Zijn vader tekent elke wandeltocht in op een kaart en die raakt al snel overwoekerd met wandelingen die hij met Bruno maakte.

Pietro gaat studeren, Bruno blijft op zijn berg. De vriendschap blijft, maar de vrienden zien elkaar jaren achtereen niet. Tot het moment dat de vader van Pietro aan een hartaanval komt te overlijden. Hij erft een stukje grond hoog in de bergen boven Grana. Pietro zoekt het bergdorp weer op, klopt aan bij Bruno (of eerder andersom) en samen reconstrueren ze een vervallen berghut. Nu blijkt dat Pietro een kind is van zijn vader. Zijn relatie met Lara loopt al snel stuk en weer is het Bruno die zijn plek inneemt. Pietro zwerft uit over de wereld, maar vooral naar het hooggebergte in Nepal waar hij reportages maakt en eenzame dalen bezoekt. De tik van zijn vader blijkt uiteindelijk ook zijn tik. Maar telkens keert hij terug naar zijn gerestaureerde berghut boven Grana waar Bruno hem met liters wijn opwacht.

Helaas, elke relatie is broos en dus ook die tussen Bruno en Lara. Het boerenbedrijfje van Bruno houdt geen stand en Lara verlaat hem. Eenzaam zit Bruno op zijn berg in de berghut die hij met Pietro bouwde. De berg is zijn thuis.

Elke persoon in De acht bergen heeft zo zijn trauma, op de moeder van Pietro wellicht na. Zij slaagt erin om staande te blijven en te genieten van haar sociale leven. Voor de anderen blijkt het opbouwen van bestendige relaties een stuk lastiger. Zij het dat de vriendschappelijke band tussen Pietro en Bruno stand houdt tot het einde. Een letterlijk einde voor een van beiden.

Natuurlijk, de afwijking van Pietro’s vader is niet aangeboren. In gesprekken met zijn moeder ontdekt hij het verborgen leed dat zijn vader in de greep had. Bruno ondertussen leed onder het regime van zijn eigen vader en zijn oom. En altijd is daar de natuur. De natuur op grote hoogte. De natuur die boven de tweeduizend meter al in augustus in de winterstand gaat. Dan valt de eerste sneeuw en deze sneeuw blijkt een dodelijke factor. Beekjes, rotsen, glesjers, couloirs, herten, almen, beschaduwde bossen en al die andere facetten van de natuur in het hooggebergte… Het leven van de hoofdpersonen is verweven met de jaarlijkse cyclus van zon, sneeuw en ijs op duizenden meters hoogte.

De acht bergen is het kalme, haast bevroren verhaal van twee Italiaanse vrienden die op zoek zijn naar het geluk. Het is in zijn kalmte een overrompelende roman die zich als een klassieke tragedie voegt in de moderne Italiaanse literatuur. Ik vergeleek Paolo Cognetti hierboven al met Cesare Pavese en daar blijf ik voorlopig bij. Kortom, ik ben om. Ik ga de tweede roman van Cognetti, De buitenjongen, binnenkort ook maar eens lezen.

De acht bergen / Paolo Cognetti / De Bezige Bij / als hardcover en als e-book