Bang te moede

Als natuurliefhebber lees ik de berichten in de media. Ik lees over het klappen van het landbouwakkoord. Ik lees over de weerstand bij boeren, hun toeleveranciers en hun afnemers. Op de sociale media wordt het me bang te moede als ik de reacties op natuurberichten lees. Hoeveel mensen hebben nog in de gaten dat we volledig afhankelijk zijn van de natuur, denk ik dan.

Opmerkelijke reflecties

In de korte en prettig geschreven hoofdstukken ontrafelt Sander Turnhout de weerstand tegen natuurbeleid en allerlei schijnredeneringen die de ontwikkeling van goed natuurbeleid smoort. Hij laat ook zien dat groen beleid soms juist helemaal niet zo groen is. En dat levert opmerkelijke reflecties op. Neem nu zijn stelling dat The Ocean Cleanup, het befaamde initiatief van een jonge Nederlandse ondernemer die als doel heeft de oceanen en wereldzeeën plasticvrij te maken, juist de plastic vervuiling in de hand werkt. Het initiatief begint in zijn ogen, zoals veel initiatieven, aan de verkeerde kant. ‘In plaats van fabrikanten een pak slaag te geven gaan we braaf hun troep opruimen. U kunt hier doneren.’ Je denkt misschien net als ik: Zij doen tenminste iets. Maar in de redenering van Sander Turnhout doen ze zeker iets: ze houden het systeem in stand.

De elektrische fiets als energieverspilling

Het volgende hoofdstuk eenzelfde soort redenering: hoe de elektrische fiets in feite energieverspilling is. Wie op eigen kracht fietst, beweegt op een intelligente manier door het landschap, evenals vissen en vogels. De elektrische fiets gaat over energie leveren, en dus over verspilling. De stelling van Turnhout: Als er eerst spullen gekocht moeten worden voordat je kunt verduurzamen, hoort er een alarmbelletje af te gaan. Hier begint het eerlijk gezegd bij mij een beetje te wringen. Niet zozeer vanwege zijn redenering, maar wel vanwege een toepassing in ons huis. Ik ben net bezig met mentaal voor te sorteren op het plaatsen van zonnepanelen op ons dak. Daar moet ik ook eerst heel wat spullen voor aanschaffen!

Wat betekent natuurherstel precies?

Wat betekent natuurherstel in de politiek? Hoe functioneert de Habitatrichtlijn (niet)? Wanneer is er sprake van het misbruiken van soortenindicatoren om natuurbeleid op te baseren? Ik vind het heel verhelderend om te ontdekken hoeveel en welke (juridische) drogredeneringen in zwang zijn om effectief natuurbeleid in de kiem te smoren. Maar ook te lezen over de dilemma’s waar we mee te maken hebben. Wat betekent natuurherstel bijvoorbeeld precies? Gaat dat altijd over het terug brengen van wat verloren is gegaan, of kan het meer betekenen? De natuur verandert immers zelf voortdurend en ook dat zorgt voor het komen en gaan van organismen.

Pleidooi voor het oprichten van zoöperaties

Briljant en bijzonder inspirerend vind ik zijn pleidooi voor het oprichten van zoöperaties. Een zoöperatie was voor mij een onbekend woord. Het heeft de betekenis van ‘samenlevingsvorm tussen alle levensvormen’. In de praktijk werkt het zo uit: in alle bedrijfsprocessen wordt rekening gehouden met niet-menselijke levensvormen en in de allerhoogste bestuursorganen van de organisatie worden ook belangen van niet-menselijke levensvormen behartigd. Voor wie meent dat dit onmogelijk is: het gebeurt al.

‘Het kapitalisme stuurt op dood’

Maar wat bij mij echt bleef haken, waren die paar zinnen die Turnhout wijdt aan het kapitalisme. In een paar zinnen onthult hij de ware aard van het kapitalisme en hier zal ik nog lang over blijven nadenken. ‘In de basis gaat het om onttrekken van waarde.’ En, een paar zinnen eerder: ‘Het kapitalisme stuurt op dood.’ Maar de wereld is van nature helemaal géén markt. Het is een verhaal van de natuur waarin ook wij figureren. Het is het verhaal van leven. Maar wat doet de mensheid?

We vernietigen de rijkdom aan biodiversiteit van het Amazonegebied voor de teelt van soja. De biodiversiteit komt in die gebieden in een vrije val terecht, maar het levert enkele partijen (waaronder Hollandse veeboeren) geld op, en veel stront. De stront elimineert ook de biodiversiteit in Nederland. En met het geld kunnen veel veeboeren hun wurgcontracten met toeleveranciers, afnemers en banken afkopen. Het ene jaar houden de boeren iets meer over, in andere jaren flink minder. In een ‘systeem van het leven’ zou het eindresultaat weer terugkeren in de natuur om weer een cyclus van leven in gang te zetten, maar zo niet in het kapitalistische verhaal. Geen cent van de revenuen komt ten goede aan de bron van de financiële rijkdom, de natuur, of het herstel van de aangetaste natuur. En zo helpen wij onze natuurlijke leefomgeving om zeep, en op termijn de bron van onze chartale en digitale muntstukken.

Een stappenplan voor natuurherstel

Heeft de natuur nog toekomst in Nederland? Dat is voor Sander Turnhout niet de juiste vraag. Natuurlijk is er toekomst voor de natuur in Nederland. Het is alleen de vraag hoe onze toekomst eruit gaat zien. En als dat een toekomst is waarin we nog een relatie hebben met onze natuurlijke omgeving, dan is er nu werk aan de winkel, véél werk dat voorlopig niet af is ook. Hij sluit zijn boek daarom af met een stappenplan voor natuurherstel. Die ben je al eerder tegengekomen in de korte hoofdstukken. Sommige zijn best geinig om te lezen. Neem nu deze: ‘Verbied bladblazers. Onnodige energieverspilling, lawaai en verstoring van de bodem. Waar het niet anders kan: hark en bezem.’ Ook al helemaal mee eens. Bij ons Alblasserdam hebben de heren en dames van de plantsoenendienst op de bladblaasdagen de vervelende gewoonte om ons rond 6.30 uur uit ons bed te blazen met hun afschuwelijke lawaai.

Conclusie

Je merkt het, Dan staat het gras als liefde heeft me aan het denken gezet en dat is precies wat Sander Turnhout beoogt met zijn boek. Voor mensen die niet beleidsmatig met de natuur bezig zijn, zal dit boek nieuwe perspectieven openen en vooral ook inzicht geven hoe politici en beleidsmakers denken en waarop zij hun plannen baseren. Het is soms verbijsterend om te lezen hoe wetgeving en richtlijnen, hoe goed bedoeld ook, de bescherming van natuur juist in de weg staan. De auteur wijst echter ook oplossingen aan om uit impasses te komen. Ook voor beleidsmakers zal dit boek vast een eyeopener zijn, want ook zij (ja, wie niet?) hebben soms blinde vlekken waarvan ze verlost moet worden.

Zeer aanbevolen, dit nieuwe boek van Sander Turnhout.

Dan staat het gras als liefde / Sander Turnhout / Uitgeverij Noordboek / als paperback