Wetenschappers houden zich bezig met harde feiten. Of ze ondertussen ook nog genieten van het onderwerp waarmee ze bezig zijn? Die vraag kan alleen door de wetenschappers zelf worden beantwoord. In dit bijzondere fotoboek zijn in elk geval twee wetenschappers actief die aangeven dat ze de schoonheid van hun favoriete diertjes zeer waarderen: de schoonheid van de bijen. Ze verwonderen zich over de elegantie, het kleurenpallet op de bijenlijfjes en de geometrie van hun vormen. Hun grote wens is dat de hele wereld zich over de schoonheid van bijen zal verwonderen, en vandaar dit beeldschone boek: Bijen. Een bijzondere blik op diverse bekende en onbekende bijensoorten.

In de inleiding geven beide biologen aan dat het boek zo is opgezet dat je het op elke willekeurige pagina kunt openslaan. Je moet er gewoon doorheen bladeren, net zolang tot je iets ziet of leest dat je werkelijk boeit. Mijn ervaring is dat ik niet zo lang hoef te bladeren. Elke pagina is gevuld met adembenemende foto’s. Ik zeg het de auteurs na: zo heb je bijen nog niet eerder gezien!

Bijen. Een bijzondere blik op diverse bekende en onbekende bijensoorten is bepaald geen wetenschappelijk boek. Die pretentie heeft het ook niet. Op dit moment zijn ongeveer twintigduizend bijensoorten bekend over de hele wereld. Geschat wordt dat er minstens evenveel soorten op onze planeet rondvliegen die we nog niet kennen. Van deze reusachtige insectenfamilie worden er in dit boek honderd beschreven en in beeld gebracht. Dat lijkt niet veel, maar open het boek maar eens, je kijkt je ogen uit. Je komt vast een bij tegen uit je eigen buurt, want hoewel de selectie beperkt is: de auteurs hebben gekozen om van elk continent een aantal soorten op te nemen.

Ik schreef al dat de foto’s adembenemend zijn. Zo heb ik nog niet eerder naar een insect, laat staan een bij, gekeken. Als ik de auteurs mag geloven, is vrijwel elke serieuze amateurfotograaf tot deze kunststukjes in staat. Je moet alleen nog over de juiste software beschikken, want de beelden in het boek zijn bewerkt. En niet zonder reden. De auteurs schrijven dat ze bij de meeste foto’s een vergroting van vijf maal hebben gebruikt. Bij zo’n vergroting is slechts een klein stukje van een bij haarscherp. De rest van het lijf is vaag. Dat levert een oersaai plaatje op, om met de auteurs te spreken. De fotografen in dit boek pakten het anders aan: ze maakten meerdere opnamen van steeds andere, maar elkaar overlappende afstanden. Met behulp van software combineerden ze al die foto’s tot één magisch scherpe afbeelding. Dat lukt natuurlijk nooit met een levende bij. Die beweegt altijd. De modellen in dit boek zijn dan ook zo dood als een pier. Ze waren gevangen voor wetenschappelijke doeleinden, sommige zelfs meer dan honderd jaar geleden. Museumcollecties werden letterlijk afgestoft en voorzichtig opgepoetst, en fotograferen maar. Het klinkt misschien iets te exalterend, maar echt waar, het resultaat is verbluffend.

Bijenkoppen van zo dichtbij dat je elk haartje afzonderlijk kunt onderscheiden. De poten hangen haarscherp onder de kop en de facetogen glinsteren diep. Of een foto van een bij op zijn zij. Het groene iriserende lijf weerspiegelt in de doorschijnende vleugels. De naam van de bij is heel toepasselijk Augochlora en dat betekent: ‘goudgroen’. De fraaie metaalglans spiegelt als een dun laagje olie op het water. De meest aandoenlijke bijtjes in dit boek zijn denk ik wel de Nomioides, minibijtjes. Ze zijn niet groter dan twee tot vijf millimeter. Haast niemand weet van hun bestaan af, maar ze zijn ontzettend belangrijk voor het bestuiven van kleine bloemen. Hier ligt nog onderzoeksterrein braak. De wereldwijde expert op het gebied van minibijtjes was Joeri Pedenko, verbonden aan het Zoölogische Instituut van Sint-Petersburg. Sinds zijn overlijden is het vrijwel onmogelijk om nog minibijen te determineren, omdat niemand in zijn voetsporen is getreden. Is er soms nog een werkloze bioloog met passie voor bijen in dit land?

Ik kan het niet genoeg benadrukken: elke bijensoort wordt op adembenemende wijze afgebeeld. Het is onmogelijk om alle bijen op te noemen die in dit boek staan, maar dat hoeft ook niet. Ik noem nog wel graag de Geodiscelis longiceps. Een piepkleine bij die leeft in de Chileense Atacamawoestijn. Daar droogt de nectar vanwege de hitte nogal snel uit en daarom liggen de nectarklieren van veel planten diep weggestopt in de bloem. Om toch bij de nectar te kunnen komen, ontwikkelde deze piepkleine bij een enorm lange tong en een zeer lange kop. Wat je op de foto ziet doet je eerder denken aan een mug dan aan een bij. En toch zul je dit diertje nooit zien proberen bloed bij je af te tappen. Het is toch echt een bij en hij is op zoek naar nectar.

Komt, en verwondert u over de wereld van de bijen. Verwacht in het boek Bijen. Een bijzondere blik op diverse bekende en onbekende bijensoorten geen aanwijzingen over hoe je bijen kunt houden. Veel bijen in dit boek leiden zelfs een heel solitair bestaan. Ze zijn volstrekt ongeschikt om als honingbij te houden. Maar ben je vol passie voor bijen dan zal dit boek je passie alleen maar aanwakkeren. En iedereen die jou met je passie als een onbegrepen wezen ziet, zal na het lezen en bekijken van dit boek volmondig toegeven dat de wereld van de bijen zeer bijzonder is. Zo bijzonder, dat we zuinig moeten omgaan met de bijen op onze planeet. Ze zijn zelfs bijzonder noodzakelijk voor het voortbestaan van de mensheid. Die urgentie dreef Laurence Packer, een van de auteurs van dit boek, aan tot het schrijven van het boek Keeping the Bees. Why All Bees are at Risk and What We Can Do to Save Them. Inderdaad, een Engelstalig boek, maar zeer actueel. En verplichte kost voor iedereen die op een of andere manier een verantwoordelijkheid heeft voor de biodiversiteit in ons land en op onze planeet.

Bijen. Een bijzondere blik op diverse bekende en onbekende bijensoorten / Sam Droege en Laurence Packer / Veltman Uitgevers / hardcover