Recensie: Bergplaas, Irene van Lippe-Biesterfeld

Ergens in haar nieuwe boek Bergplaas schrijft prinses Irene van Lippe-Biesterfeld: ‘Dat alles wat hier leeft zijn eigen waarde moge hebben.’ Het klinkt als een Bijbels gebod. Een soort van scheppingswoord, want ze gaat verder: ‘Dat mensen en dieren elkaar mogen vinden.’ En: ‘Dat de zwarte en blanke culturen elkaar hier mogen vinden.’ De relatie tussen mens en natuur, die gaat prinses Irene zeer aan het hart. Wat die relatie betekent, en hoe die gestalte kan worden gegeven, lees je in het visionaire en heel persoonlijke boek Bergplaas.

Bergplaas. ‘Boerderij in de bergen’ betekent die Zuid-Afrikaanse naam. Een magische plek volgens prinses Irene. Die in Zuid-Afrika overigens de bijnaam ‘Prinses van de Regen’ heeft, omdat het lijkt dat ze de regen uit Nederland meeneemt naar Zuid-Afrika. Regen en dan ook nog een groen landschap. Dat heeft voor Zuid-Afrikanen iets magisch. Een aantal jaar geleden reed ik met onze Zuid-Afrikaanse auteur Irma Joubert door Nederland en ik kan me herinneren dat ze juist die regen en al dat groen zo fascinerend vond. Dat kende ze niet, of het was althans niet vanzelfsprekend in Zuid-Afrika. Prinses Irene kocht haar Bergplaas en richtte dat stuk land zo in dat mensen er hun band met de natuur kunnen hervinden.

In het boek Bergplaas vertelt ze het heel persoonlijke verhaal over haar ervaringen op dat weidse stuk land. Je leest hoe ze geniet van de kleine dingen. ‘Zoekende naar kleine inkepingen in de rotsen voor mijn voeten kon ik langs de steile wand naar beneden klauteren, een tijdje van de zon op mijn huid genieten, en een piepklein geel bloemetje bewonderen met de vreemde naam Euryops.’ Even later laat ze zich in het water van de rivier glijden en ervoer het sensationele gevoel de enige mens te zijn op vijfduizend hectare.

Verderop in Bergplaas lees je een dagboekfragment waarin ze schrijft over ezels, wildebeesten, bavianen en een vervaarlijke wilde stier. Een eland in de woorden van prinses Irene. Ik denk dat wij het een gaffelbok noemen of zoiets. Die stier viel iedereen aan die in zijn buurt kwam. Hij moest dus weg van het landgoed, maar hoe? Doodschieten was geen optie. Dan maar verdoven en verkopen aan een fokker. Zo gezegd zo gedaan. De stier wordt verdoofd, maar tot verbijstering van iedereen, inclusief prinses Irene, sterft het dier waar iedereen bij staat. ‘We komen tot een gezamenlijk besluit om hem naar een mooie plek te brengen en hem aan de natuur over te laten,’ schrijft ze in haar dagboek. In zo’n fragment spreekt de liefde voor de natuur.

Tijdens het lezen van Bergplaas bleef mij vooral de motivatie van prinses Irene bij om op haar landgoed zo natuur-inclusief als mogelijk te leven. Toen ze tot de ontdekking kwam dat wij mensen de natuur als eigenaren en consumenten gebruiken, besloot ze daar iets aan te gaan doen. Ze besloot Bergplaas zo in te richten dat mensen de dieren zouden respecteren. De natuur moest haar eigen eigen ruimte en waarde behouden en tegelijkertijd zouden mensen de kans krijgen om de kracht en betovering van de natuur te ontdekken en te ervaren. Dat is de centrale boodschap van Bergplaats. Een plek van duurzame omgang met de natuur. Mensen laten ervaren dat een leven met de natuur ook mogelijk is zonder je als eigenaar of consument te gedragen. Maar om deelgenoot te zijn van de natuur, om lijfelijk en spiritueel weer in contact te komen met de natuur. Om de intrisieke waarde van alle levensvormen te herontdekken. ‘Het is zo mooi hoe iedere plant, boom, struik, dier, zijn eigen raison d’être heeft en tegelijkertijd onderdeel van het Grote Ecosysteem Aarde is.’ Deel zijn en partner worden van de natuur, dat is het streven van prinses Irene op Bergplaas.

Hoe prinses Irene die inzet uitwerkte op haar landgoed, lees je in Bergplaas. Elke bladzijde ademt de enorme betrokkenheid op mens en natuur. En aldoor klinkt het pleidooi voor een duurzame maatschappij, een samenleving die rekening houdt met al het leven, dat van planten en dieren. Een samenleving die beseft dat ze niet zonder de helende kracht van de natuur kan. Een samenleving die beseft dat zij in vrijwel alles afhankelijk is van planeet Aarde, waarvan er vooralsnog slecht één lijkt te zijn.

Prinses Irene slaagde erin om haar landgoed de status van ‘Nature Reserve’ te verlenen. De kringloop op Bergplaas was weer hersteld. Een plek waar de bewoners een duurzame levensstijl volgen en waar de wilde dieren het land beschermen. Een plaats van spirituele inspiratie. Een plek om altijd thuis te komen.

Claudia de Breij schreef het voorwoord. De fraaie foto’s in het boek zijn deels gemaakt door Irene van Lippe-Biesterfeld.

Bergplaas / Irene van Lippe-Biesterfeld / KNNV Uitgeverij / Hardcover