Naast verhalende informatie over vijftig verschillende soorten organismen uit onze kustwateren, vindt je in Aangespoeld ook nog eens talloze foto’s, de ene nog mooier dan de ander. Bekijk één van de eerste foto’s maar eens, de macro opname van zeerasp in het Veerse Meer. Verbluffend mooi om te zien en voor mij een eerste kennismaking met een kolonie zeediertjes die ik misschien best wel eens gezien heb. Dat moet haast wel, want ze groeien bijzonder graag op de schelpen van zeeslakken. Die heb ik ontzettend veel geraapt voor de visboer en eigen pan. De hydoïdpoliepen nestelen overigens graag op schelpen die bewoond worden door heremietkreeften. De zeerasp schrikt met haar netelcellen vijanden van het kreeftje af en krijgt in ruil voor geleverde diensten de kliekjes van de maaltijd die de kreeft overlaat. Op oude slakkenhuisjes is zeerasp grijs en zo herken ik dit organisme zeker!

Kwallenrecept

In het hoofdstuk over de kwallen geven de auteurs je naast informatie over het leven van deze weke zeedieren ook enige gastronomische tips. Jazeker, want een salade van kwal en sesamzaadjes schijnt erg lekker te zijn. Let wel op: koop gedroogde kwal in de winkel. De kwallen die je op het strand vindt zijn niet eetbaar of zijn dat in elk geval niet allemaal.

De oester

Natuurlijk kunnen de auteurs niet voorbij aan de oester. Chauvinistisch als ze zijn kennen ze aan de oesters uit Oostende de hoogste gastronomische waarde toe. Om dat te constateren hoefde je zelfs geen kenner te zijn! Okay, al snel volgt een voorbehoud: de Amerikaanse oester was nog lekkerder, maar helaas, vervuiling van de kustwateren rond New York maakte een eind aan de bijna onuitputtelijke natuurlijke oesterbanken rond deze stad. Overigens trof dat lot ook de oesterbanken van onze inheemse oester, maar dat kwam door een combinatie van overbevissing, een ziekte en strenge winters. Japanse en Portugese oesters vervingen onze inheemse oester. Ik lees dat de populatie inheemse oesters de laatste jaren gelukkig weer toeneemt.

Niet alles wat uit Amerika komt is goed

Maar goed, niet alles wat uit Amerika komt is goed, en dat gold zeker voor het muiltje. Deze invasieve soort is afkomstig uit Noord-Amerika en veroverde vanaf begin twintigste eeuw onze wateren. Mosselkwekers hadden letterlijk de pest aan het muiltje want dit schelpdier hecht zich op dezelfde plek als oesters en tot overmaat van ramp leeft het muiltje ook nog eens op hetzelfde dieet als onze edele oesters! ‘En dit wekt de toorn van de Heilige Productiviteit op,’ merken de auteurs veelbetekenend op. Nader onderzoek nuanceert dit echter. Het schijnt zelfs zo te zijn dat oesters die bezet zijn met muiltjes beter beschermd zijn tegen zeesterren. In België had men trouwens een uitstekende remedie tegen de explosie aan muiltjes: ze werden als voedsel opgediend.

Verre verwanten

Aangespoeld is dus ook het verhaal van zeedieren die – meestal door menselijk toedoen – in onze contreien belandden en hier nog wisten te overleven ook. Zo bereikte de knotszakpijp onze wateren toen Belgen, Nederlanders en Engelsen na de Koreaanse Oorlog in 1953 naar huis voeren. Op de scheepsrompen hadden zich de knotszakpijpen genesteld… Vreemd genoeg behoort de knotszakpijp tot de gewervelde dieren waartoe ook wij mensen behoren. Een enigszins merkwaardige gedachte dat wij in de verre verte verwant zijn aan de zakpijpen! Overigens kunnen de zakpijpen wel degelijk mosselbanken overgroeien en de mossels onverkoopbaar maken. Wellicht dat de Koreanen ons het goede voorbeeld kunnen geven: zij verwerken de zakpijpen in soep!

Andere exoten

Andere exoten, zoals de Japanse stekelhoorn en Amerikaanse oesterborder, vormen ook al geduchte vijanden van onze oesters en andere schelpdieren. Ze boren een bijna perfect gaatje in de schelp van de prooi en verteren het weekdier terwijl dat nog in zijn schelp zit. Vervolgens slurpen de boorgrage schelpdieren de halfverteerde brij op en klaar is Kees. Hoe die slakken de gaatjes boren? Door een combinatie van raspen met de tong en het oplossen van de kalk met enzymen en zuren.

Slavenhandel

Wandel je over het strand en vind je een klein exotisch schelpje, dan heb je iets gevonden met een bewogen geschiedenis. Grote kans dat het een geldkauri is. In 1738 verging een schip van de VOC met aan boord een lading geldkauri’s. Deze schelpen waren in Afrika een courant betaalmiddel dat door de Europeanen vooral werd gebruikt voor de slavenhandel. De lading van het bewuste schip dwarrelt kennelijk nu nog altijd over de zeebodem en af en toe spoelt zo’n schelp nog aan. Vind je zo’n schelpje, onderzoek dan wel of het geen koffieboontje is, want dat is een sterk gelijkend schelpdier dat wel inheems is.

Een tong met ijzerkristallen

Nog een laatste zeedier dan: de schaalhoren. Hierboven repte ik al van zeeslakken die gaatjes boren in schelpdieren door kalk op te lossen en te raspen. Schaalhorens zijn schelpdieren die algen grazen. Daar heb je ook sterke tanden voor nodig. De rasptong van deze diertjes bevatten daarom ijzerkristallen, beter gezegd: goethiet ingebed in biopolymeer. Deze structuur schijnt een grotere trekkracht te bezitten dan het kevlar waarmee de befaamde John Wick, bekend van de filmserie, zich kleedt.

Conclusie

Aangespoeld is een fascinerend boek. Ik heb de verhalen met heel veel plezier gelezen. De verhalen zijn toegankelijk geschreven, voor een breed publiek, om het zo uit te drukken. De verhalen zijn bovendien bijzonder informatief. Ze zijn rijkelijk geïllustreerd met allerhande prachtige foto’s van de zeedieren. Alle foto’s zijn afkomstig uit Vlaamse en Nederlandse wateren wat ook bevorderend uitwerkt op de herkbaarheid. Het leesplezier werd ook nog eens versterkt door de humor waarmee de auteurs hun verhalen doorspekken. Ik vond het geweldig om veel nieuwe dingen te ontdekken over zeedieren die ik tijdens mijn vogeltochten langs de kust tegenkom of die ik soms op mijn bord aantref. En ik hou ook van lachen en sommige verhalen maakten een instemmende lach los. Heb je een voorliefde voor het leven in de zee, dan is Aangespoeld een heuse aanrader. Lekker lezen en daarna aan de kust door de knieën op zoek naar schelpen, diertjes, planten en fossielen!

Aangespoeld / Stefaan Wera en Koen Fraussen / Uitgeverij Sterck & De Vreese / als paperback