Meeuwen in Nederland

Het najaar is begonnen en de tijd om meeuwen te kijken is aangebroken. Hoewel, als je evenveel naar meeuwen kijkt als ik, dan kijk je zelden op van een meeuw. Een kokmeeuw, zilvermeeuw of stormmeeuw, ik geloof het eerlijk gezegd meestal wel. En hetzelfde geldt voor de kleine mantelmeeuw, grote mantelmeeuw en zelfs voor de zwartkopmeeuw. Nee, een meeuwenkenner zal ik mezelf niet noemen. Zie ik een jong en uit de kluiten gewassen exemplaar, dan zal ik hem niet zo makkelijk herkennen als een eerste jaars kleine mantelmeeuw of zilvermeeuw. En dat is in mijn geval toch op zijn minst merkwaardig te noemen. Ik ben nota bene opgegroeid langs de Oosterschelde. Ik moet zo ongeveer elke dag van mijn leven meeuwen hebben gezien. Zo nu en dan dwing ik mezelf toch naar meeuwen te kijken. Zeker wanneer ik op een locatie ben waarvan ik weet dat er een bijzondere soort kan rondhangen. in dit artikel ga ik in op de meest voorkomende meeuwen in Nederland, en natuurlijk met filmpjes.

Zwartkopmeeuw

De zwartkopmeeuw is één van de mooiste meeuwensoorten die in ons land broedt. Broeden er een paar in een kolonie kokmeeuwen (wat ze vaak doen), dan herken je ze van ver aan hun nasale kah-kah. Vaak zweeft er dan een paartje zwartkopmeeuwen hoog boven je door de lucht. Je herkent de zwartkopmeeuw aan zijn gitzwarte kop (de kop van een kokmeeuw is chocoladebruin) en aan het feit dat de vleugels van de zwartkopmeeuw geen enkel zwart veertje tellen. In de winter ontbreekt ook bij de zwartkopmeeuw de zwarte kop. Dan moet je wat beter kijken. Speur trouwens ook meeuwenzwermen op de akkers af. Vaak zitten er tussen de kokmeeuwen een paar zwartkopmeeuwen.

Dwergmeeuw

De dwergmeeuw is één van de kleinste meeuwen die ons land rijk is. In lente en herfst trekken ze in groepjes langs de kust op weg naar hun overwinteringsgebieden in het zuiden. Maar er blijft altijd wel een aantal dwergmeeuwen in ons land hangen. De haven van Vlissingen is bijvoorbeeld een hotspot voor dwergmeeuwen. Speur naar kleine, sierlijke meeuwen die haast op stern-achtige wijze vliegen. De bovenvleugels van de volwassen vogels zijn spierwit. De onderkant ogen donkergrijs. Jonge dwergmeeuwen hebben een zwart lijnenspel op de vleugels. Let ook op de snavel: dat is een dun zwart priemsnaveltje.

Stormmeeuw

De stormmeeuw is een schreeuwlelijkerd. Hoor je in een weiland een langgerekt gekrijs, dan is het haast zeker dat je een stormmeeuw hoort. Je kunt de stormmeeuw een kleine vorm van een zilvermeeuw noemen. Hij oogt wat vriendelijker en natuurlijk wat kleiner. Zijn snavel is groengeel met een zwart lijntje. Zijn poten zijn ook groengeel. Je ziet hem vaak in weilanden foerageren, zeker in de winter. Maar ook aan de kust kun je hem zien. In de Europoort bijvoorbeeld. Als het hard stormt kun je er veel zien zweven in de monding van de Maasvlakte.

Geelpootmeeuw

Een volwassen geelpootmeeuw te herkennen is zo lastig niet. Zijn poten zijn immers knalgeel! Maar een juveniele geelpootmeeuw te herkennen, dat is dubbel zo lastig! Hij lijkt sprekend op een juveniele Pontische meeuw of op een juveniele zilvermeeuw. Maar kijk naar de snavel en naar het geel dat op de poten door het roze schemert. Het is bovendien een wat grovere meeuw dan de Pontische meeuw, maar wil je dat zien, dan moet je opmerkzaam zijn.

Kokmeeuw

kokmeeuw uitsnede

De kokmeeuw kun je in het hele land zien. Hij is denk ik wel de meest algemene meeuw in ons land. In de zomer is hij gezegend met een chocoladebruine kop. Juveniele kokmeeuwen daarentegen zijn nog bruin. Je herkent ze meteen. Sommige mensen vinden het maar schreeuwlelijkerds. Maar werp ze maar eens wat brood toe. Je zult zien dat het bijzonder grappige vogels zijn.

Kleine mantelmeeuw

Ze schijnen in ons land als broedvogel nog talrijker te zijn dan de zilvermeeuw: de kleine mantelmeeuwen. Zie je een meeuw met een zwarte rug en met gele poten, dan heb je een volwassen kleine mantelmeeuw in beeld. De juveniele kleine mantelmeeuwen zijn haast chocoladebruin. Véél donkerder dan een juveniele zilvermeeuw. Ik filmde deze volwassen kleine mantelmeeuwen in de Alblasserwaard waar ze het hadden voorzien op een dode haas:

Grote mantelmeeuw

grote mantelmeeuw uitsnede

Ook de grote mantelmeeuw heeft een zwarte rug. Hij is evenwel véél groter dan de kleine mantelmeeuw. Bovendien heeft de grote mantelmeeuw roze poten en geen gele, zoals de kleine mantelmeeuw. Wist je dat de grote mantelmeeuw de grootste meeuw ter wereld is? Het zijn echt enorme beesten die het hebben voorzien op alles wat eetbaar is. En reken maar dat er heel veel eetbaar is voor een grote mantelmeeuw! Ik zag pas hoe een grote mantelmeeuw een wintertaling ving, hem in een paar minuten tijd dood schudde om hem vervolgens leeg te eten. Roofdieren zijn het, de grootste meeuwen ter wereld!

Kleine burgemeester

Soms kom je een kleine burgemeester tegen langs de kust. Niet vaak, want ze zijn zeldzaam. Meestal zijn het jonge dieren. Ongeveer zo groot als een zilvermeeuw, maar met een speciale kleur bruin. Bekijk de kleine burgemeester maar eens in het filmpje hieronder. Zou je een volwassen kleine burgemeester zien, dan zie je een klein formaat zilvermeeuw, maar dan zonder een spoortje zwart op het verenkleed. Daar herken je de burgemeesters aan, en dus ook de kleine burgemeester.

Grote burgemeester

De grote burgemeester is iets groter dan een zilvermeeuw. In de buitenhaven van Vlissingen overwintert sinds jaar en dag een grote burgemeester die ondertussen volwassen is. Speur naar een grote meeuw die helemaal wit is, of in elk geval geen enkel zwart veertje in het kleed heeft. Ik zag tot nu toe alleen maar juveniele grote burgemeesters, maar die zijn ook bijzonder fraai om te zien. Evenals de juveniele kleine burgemeester heeft de grote burgemeester een bijzondere kleur bruin over zijn verenkleed. Het is verder een imposante meeuwensoort.

Bijzondere soorten meeuwen in Nederland

Dan heb je ook nog de drieteenmeeuw. Die zie ik zelden. Vorig jaar zag ik er een paar zweven bij de Zuidpier van IJmuiden, achter een boot aan. Helaas wist ik de drieteenmeeuwen niet te filmen. En je hebt natuurlijk dwaalgasten als de vorkstaartmeeuw en Ross’meeuw. Dat zijn soorten waar menig vogelaarshart sneller van gaat kloppen. Deze laatste twee soorten heb ik echter nog nooit gezien, helaas.

Meeuwen in Nederland leren herkennen

Recensie Handboek meeuwen van Europa noord afrika en het midden oosten Peter Adriaens

Wil je al die verschillende soorten meeuwen in Nederland leren herkennen, dan moet je er vooral veel op uit. Ga naar de kuststreek en kijk naar elke meeuw die je voorbij ziet vliegen. Of bezoek eens een locatie waar aan zeetrektellen wordt gedaan. Je zult zien: het zijn over het algemeen de gewonere soorten die je ziet staan of vliegen. Maar er komt een dag waarop je de grote burgemeester ziet, een dwergmeeuw of een drieteenmeeuw. Of je ziet een zilvermeeuw met een ring om zijn poot. Ook bijzonder en wie weet kun je meeuwenonderzoekers blij maken met de code op de ring. Wil je meeuwen in Nederland en ver daarbuiten leren herkennen, dan is het Meeuwen handboek voor Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten een handig hulpmiddel. Elke meeuw wordt in meerdere leeftijden afgebeeld met oog voor details. De uitleg is ook geweldig. Echt een aanrader voor iedereen die meeuwen wil leren herkennen.

Ook het Handboek Europese Vogels is uitstekend geschikt om meeuwen te determineren. Ook de zeldzame soorten. De vele (vlieg)beelden in de verschillende stadia worden heel duidelijk in beeld gebracht. Het handboek focust echter op Europa en niet op landstreken er buiten.

Jonge grote mantelmeeuw

Meeuwen in Nederland dus. Tijdens een wandeling over de Zuidpier van IJmuiden let ik iets beter op meeuwen dan voorheen. Een eerste jaars zilvermeeuw wil ik best filmen, mits er op de achtergrond iets valt te beleven. Een grote mantelmeeuw had ik nog niet en die zat warempel op een van die grote rotsblokken. Ik denk dat hij wachtte tot een van de sportvissers een steenbolk of wijting omhoog zou takelen. Zo geduldig als deze grote mantelmeeuw blijft de gemiddelde meeuw niet zitten als ik mijn camera op hem richt. De grote mantelmeeuw is in dit geval een eerste jaars. Hij is bruin gevlekt. Het meest opvallende kenmerk is die joekel van een snavel. Nog helemaal zwart. Een dikke dolk. Als je daar even op let, dan zie je pas hoe enorm de grote mantelmeeuw is. De snavels van zilvermeeuwen zijn daarbij vergeleken maar klein. En dan opeens valt ook op hoe groot een jonge grote mantelmeeuw is. Een reuzenbeest. Ietwat grimmig uit zijn ogen kijkend. Een bruut, las ik ergens. Ja, deze bruut groeit uit tot een krachtpatser, mits hij de winter overleeft. Als hij dat doet, dan is komend voorjaar geen kuiken veilig voor hem. In die enorme meeuwenbek passen wel twee kuikens tegelijk. En reken maar dat hij ze verslinden zal.

Maar  nu even in de ogen kijken van deze onverschrokken grote mantelmeeuw:

De beste locaties om meeuwen te kijken

De beste locaties om meeuwen te kijken in Nederland zijn:

  • De Biesbosch voor kokmeeuw, zwartkopmeeuw en grote mantelmeeuw.
  • De zeedijk bij Westkapelle voor alle soorten meeuwen, inclusief de zeldzamere soorten. Vooral tijdens de voorjaars- en najaarstrek maak je kans op hele zeldzame soorten.
  • De Brouwersdam voor de meest voorkomende meeuwensoorten. Je kunt ze van heel dichtbij bekijken.
  • De Zuidpier bij IJmuiden waar je in de winter kans maakt op drieteenmeeuwen.
  • De buitenhaven van Vlissingen waar je zelden héél veel meeuwen bij elkaar ziet, maar waar je in de winter wel kans maakt op dwergmeeuw, drieteenmeeuw en grote burgemeester.
  • De omgeploegde akker bij jou in de buurt, of het weiland waar net drijfmest op is uitgereden, want vaak zwermen hier enorme groepen meeuwen. Vooral kokmeeuwen, maar hier en daar ook zwartkopmeeuwen, stormmeeuwen, kleine mantelmeeuwen en zilvermeeuwen.