lepelaars in de winter

Lepelaars in de winter

Lepelaars die in een van de Nederlandse natuurgebieden broeden (en dat aantal neemt nog steeds toe), overwinteren voor het grootste deel niet in ons land. Vrijwel alle lepelaars vliegen aan het eind van de zomer naar het zuiden. Waarbij ongeveer 40% de winter doorbrengt in Zuid-Europa. In Frankrijk of Spanje bijvoorbeeld. De rest vliegt door naar gebieden diep in Afrika. Naar het befaamde waddengebied Banc d’Arguin bijvoorbeeld, ten westen van Mauritanië. Een van de bekendste onderzoekers van de trek van steltlopers is Theunis Piersma. Die meewerkte aan het boek Knooppunt Waddenzee en zelf ook een wonderschoon boek schreef over de trek van steltlopers: Reisvogels. In dit artikel gaat het me om de lepelaar die steeds vaker in Nederland de winter afwacht.

Banc d’Arguin

Het waddengebied Banc d’Arguin is trouwens buitengewoon belangrijk voor steltlopers van het noordelijk halfrond. Miljoenen steltlopers als rosse grutto, bonte strandloper, kanoet, krombekstrandloper, tureluur en noem zo nog maar een rijtje soorten op. En dus ook de lepelaar. Banc d’Arguin doet dus niet onder voor ons eigen waddengebied. Waar ons waddengebied voor veel vogels een tussenstop is op weg naar Afrika, daar is Banc d’Arguin het eindstation. Het ondiepe water is er rijk aan garnalen en kleine visjes, een gedekte tafel dus voor die ontelbare aantallen steltlopers. Mocht je eens in de gelegenheid zijn een vogelreis te boeken naar Banc d’Arguin zou ik dat zeker doen. Want het leuke is dat je er natuurlijk ook ontzettend veel Afrikaanse vogels zult zien. Een mooie mix van heel bekende soorten en geheel nieuwe.

Lagere overlevingskans
https://partner.bol.com/click/click?p=2&t=url&s=40836&f=TXL&url=https%3A%2F%2Fwww.bol.com%2Fbe%2Ff%2Fin-de-ban-van-het-beest%2F9200000046099800%2F&name=In%20de%20ban%20van%20het%20beest%2C%20Caspar%20Janssen

Toch lees ik op de website van Vroege Vogels dat lepelaars die helemaal naar Banc d’Arguin door vliegen een lagere overlevingskans hebben dan lepelaars die in Zuid-Europa overwinteren. De vlucht over de Sahara blijkt een ware killer. Toch is voor veel vogels het risico om onderweg het loodje te leggen klein genoeg om elk jaar de tocht twee keer te maken. Of de route zit zo diep ‘geprogrammeerd’ dat ze niet anders weten. Het is trouwens vooral de voorjaarstrek vanuit Afrika naar Nederland die de meeste slachtoffers eist, ontdekte ik in het boek In de ban van het beest van Caspar Janssen. Dan hebben de vogels namelijk de passaatwinden pal tegen en dat kost veel meer energie.

In Nederland overwinteren

Een aantal lepelaars kiest echter voor een andere optie: in Nederland overwinteren. Het is een klein aantal, maar ik denk dat het aantal elk jaar licht stijgt. Die aanname stoelt overigens niet op onderzoek. Het zijn losse waarnemingen waarop ik dat baseer. Een aantal jaar geleden waren lepelaars in de winter een bezienswaardigheid. Ik kan me nog herinneren dat ik jaren geleden tijdens een excursie van de Vogelwerkgroep Tholen van de Philipsdam een lepelaar in de kwelders van het Slaak zag. Daar hebben we met zijn allen minutenlang naar staan turen door de telescoop.

De Prunje op Schouwen-Duiveland

Maar wil je nu lepelaars in de winter zien, dan volstaat een ritje naar de Prunje op Schouwen-Duiveland. Vriend Sjaak en ik zagen er vorig weekend een kleine twintig. Een paar foerageerden in de ondiepe kreken, terwijl andere lepelaars in de rusthouding stonden. Zoals de lepelaars in het filmpje hieronder. Wat me opvalt is dat van de vijf lepelaars er minimaal twee juveniel zijn. Je ziet aan de bleekroze snavels. Dat zijn geen volwassen dieren, maar jongen. Als steeds meer jongen een ander overwinteringsgebied ingeprogrammeerd krijgen dan de Banc d’Arguin, dan zal een steeds grotere groep de winter in Nederland afwachten. De vogels die hiervoor kiezen genieten dan het voordeel dat ze als eerste in de broedkolonie zijn waar ze vervolgens de beste plekjes kunnen bezetten. Voorwaarde daarvoor is dat ze de winter overleven. Een zachte winter levert geen probleem op, maar stel dat het weer eens echt gaat winteren… Wekenlang strenge vorst gaat de lepelaars niet in de koude kleren zitten. En dan nog wegvluchten naar de warme gebieden in Afrika is onmogelijk.

Lepelaars in de winter

Gelukkig gaat het goed met de lepelaar in Nederland en Europa. Hun aantal zit in de lift en ook in Duitsland, België en Denemarken ontstaan nieuwe kolonies. En wat de strenge winters betreft: lepelaars die in Zeeland overwinteren, kunnen altijd uitwijken naar de zoute Oosterschelde. Dat water bevriest minder snel en dus blijven garnalen, krabbetjes en kleine visjes beschikbaar.

Lepelaars in de winter zijn dus geen heel vreemd gezicht in Nederland. Wel heel mooi: