Interview met Rykel de Bruyne en Adriaan Gmelig Meyling

Pas verscheen de Basisgids Strandvondsten, een gids die mij als geboren Zeeuw zeer aanspreekt. Ik ben zo ongeveer onder een Thoolse zeedijk geboren en liep in mijn jeugd vrijwel elke week langs de vloedlijn (tot 1988, daarna was het gedaan met het getij). Wil je weten wat je zoal hebt gevonden op het strand of langs Oosterschelde of Waddenzee, dan zit je met deze gids helemaal goed. Ik kwam in contact met schrijvers Rykel de Bruyne en Adriaan Gmelig Meyling en legde hen een paar vragen voor. Lees hieronder het interview met hen.

Wat was de aanleiding om de Basisgids Strandvondsten samen te stellen?

Dit was eigenlijk een project dat al langere tijd ‘op de rails’ stond. Het vloeide voort uit het feit dat ondergetekende (R) de afgelopen jaren van diverse kanten werd benaderd een bewerkte herdruk te maken van de in 2004 verschenen Veldgids ‘Schelpen’ (nr. 14). Die gids, waarin alle uit de Nederlandse zoute en brakke wateren bekende weekdiersoorten behandeld zijn (tweekleppigen, slakken, naaktslakken, inktvissen en andere vertegenwoordigers van de mariene Mollusca), is alweer jaren uitverkocht. Gekoppeld aan het feit dat er inmiddels veel ‘nieuwe’ soorten in de Nederlandse fauna zijn bijgekomen – vooral exoten en ‘klimaat-opschuivers uit het zuiden’ –  maakte dat het tijd werd voor een nieuwe veldgids zeeschelpen. Inmiddels is het werk hieraan in volle gang en als alles meezit komt het boek nog tegen het einde van dit jaar of net in het volgende jaar uit. 

Geheel losstaand van deze gids, kreeg Adriaan Gmelig Meyling van Stichting ANEMOON al jaren regelmatig de vraag, onder andere van veel vrijwilligers die aan de projecten van ANEMOON meedoen, of er niet een gidsje was van de bekendere soorten op de waarnemingsformulieren, liefst met meerdere foto’s per soort. De toenmalige KNNV-redactie vond dit goed passen in het concept basisgidsen. Mij werd gevraagd of ik wilde helpen, in elk geval op het gebied van de schelpen. Gelukkig weet ik ook wel het een en ander van de andere groepen en konden we de hulp inroepen van diverse deskundigen. Na de wisseling van de KNNV-hoofdredacteur kwam alles in een stroomversnelling en is besloten éérst de basisgids af te maken. Dat is wat ons betreft heel aardig gelukt. 

Wat zijn je mooiste strandvondsten ooit?

Het ligt wel voor de hand dat het wat mij betreft daarbij om – resten van – weekdieren gaat. Op de noordelijke Waddeneilanden spoelt bijvoorbeeld de Noordkromp aan, een handgrote, bijna ronde schelp van een weekdier dat wel 400 jaar oud kan worden (ook wel de ‘nestor van de Noordzee’ genoemd). Ter plekke zijn losse kleppen niet zeldzaam, de eilanders hebben na verloop van jaren vazen vol, maar elke vondst blijft leuk. Voor mij hoeft een schelp niet mooi en vers te zijn. Een prachtige blauwzwart verkleurde Wulk, Tepelhoren of Wenteltrap kan soms mooier zijn dan een exemplaar met de oorspronkelijke kleur. Behalve van de wat grotere soorten, ben ik een ‘mega-fan’ van de hele kleintjes die je soms kunt vinden als je het fijne aanspoelsel bij de eblijn – in de wandelgangen ook wel ‘gruis’ genoemd – meeneemt naar huis, het daar in zoet water spoelt, droogt en uitzoekt. Meerdere schelpjes zijn hoogstens enkele mm, maar vaak erg fraai van kleur en sculptuur. Bijzonder mooi is bijvoorbeeld het witte, met golvende ribjes en ruitjes versierde Stompe traliehorentje Chrysallida sarsi. Of het scheef-platte, cirkelronde huisje van de eveneens sterk gesculptureerde Gekielde cirkelslak Tornus subcarinatus. Ik kan dagenlang door de binoculaire microscoop naar zulke soorten zitten turen.

Op het strand van Ouddorp trof ik ooit de twee allerkleinste slakkenhuisjes van het Noordzeegebied aan, in nog geen theekopje vol fijn aanspoelsel. (Te weten: het Atoomslakje Omalogyra atomus en het Geribde ammonietslakje Ammonicera rota, van resp. 1 mm en 1,2 mm.) Maar er zijn natuurlijk veel meer bijzondere strandvondsten. Zo vond ik bij Noordwijkerhout in één week meerdere rugschildjes van de Indische zeekat Sepia brevimana die niet in de Noordzee thuishoort en kon ik samen met Thijs de Boer als eerste over Nederlandse exemplaren van de inmiddels massaal aanspoelende Amerikaanse zwaardschede Ensis leei (vroeger Ensis directus genoemd) publiceren. En natuurlijk zijn er ook legio niet-schelpen die ontzettend leuk zijn om te vinden en te bekijken. In 2016-2017 spoelden er bijvoorbeeld opeens meerdere levende exemplaren op onze stranden aan van de Ovaalronde krab Atelecyclus undecimdentatus. En dat is bij lange na niet de enige bijzondere kreeftachtige langs onze kust. Een sterke aanrader is bij laag water op hard substraat te gaan rondkijken. Onder andere prachtig gekleurde zee-anemonen, zeesterren en wiertjes kom je dan tegen. Eigenlijk is bijna alles de moeite waard!

Wat vinden jullie de mooiste locaties in Nederland (en België) om te speuren naar strandvondsten?

Ik denk dat het Oosterschelde-gebied en andere Zeeuwse locaties wel op nummer 1 komen te staan. Maar als het gaat om schelpen verzamelen, komen daar als ‘beste verzamelplekken’ al gauw de Waddeneilanden bij, met name de drie Noordelijke. Op Ameland spoelen bijvoorbeeld nog steeds schelpen aan die door de zandopspuitingen van wat verder weg zijn meegekomen. Daarbij gaat het zowel om recente schelpen, zoals de Valse obliehoren Cylichna cylindracea, die er uitziet als een opgerold pannekoekje, als om fossiele soorten uit iets oudere Pleistocene bodemlagen, waaronder de verder langs onze kust zeldzame Breedgeribde venusschelp Clausinella fasciata en de Stevige platschelp Arcopagia crassa.

Ik lees iets over jullie betrokkenheid bij het  Strandaanspoelsel Monitoring Project. Wat houdt dat in en hoe kunnen mensen er aan mee doen?

In het kort komt het er op neer dat op diverse plaatsen langs onze kust wekelijks of tweewekelijks mensen op een vast tijdstip naar het strand gaan, daar het aanspoelsel onderzoeken en op een standaardmanier tellen en noteren. Door dat jarenlang te doen, monitoren de mensen van Stichting ANEMOON de  zeefauna langs onze kust. Veranderingen in het aanspoelsel geven, als je ze statistisch en analytisch onderzoekt, een goed beeld van de eventuele veranderingen in onze fauna. Overigens zijn er naast het SMP nog andere projecten waaraan vrijwilligers mee kunnen doen. Dat is niet moeilijk; kennis doe je op door mee te lopen met de al wat meer ervaren ‘strandwachters’ van het SMP.

Met dank aan Rykel de Bruyne en Adriaan Gmelig Meyling

Over de Basisgids Strandvondsten

Wie zijn ogen openhoudt tijdens een strandwandeling, staat verbaasd van wat er allemaal aanspoelt. Krabben, schelpen, zeesterren en -wieren en nog veel meer… Maar wie kent hun soortnamen? Je vindt ze allemaal in de Basisgids Strandvondsten. De ideale gids voor iedereen die graag langs het strand loopt, van beginnende jutter tot ervaren strandliefhebber.

Aan de hand van veel foto’s en bondige beschrijvingen leer je al snel de belangrijkste soorten (her)kennen.