Beschut gelegen plassen zijn de beste plekken om ijsvogels te bekijken. Over de beste plaatsen om ijsvogels te zien schreef ik eerder een bericht. Deze plassen zijn meestal zoet. IJsvogels jagen echter ook in brak water en je kunt ze zelfs aan de oevers van zout watergebieden zien. Zo zie ik langs de oevers van de Oosterschelde regelmatig een ijsvogel jagen. De eerlijkheid gebiedt de zeggen dat de ontmoeting vaak beperkt blijft tot de bekende blauwe flits. IJsvogels zijn relatief klein en leven vaak solitair, en op de oevers van de Oosterschelde liggen grote keien bekleed met wier en oesters. Een ijsvogel gaat al snel schuil tussen al deze grillige vormen. Waar en wanneer kun je ijsvogels nu het beste zien aan of op zout water?

De beste tijd
IJsvogels trekken tijdens strenge winters niet weg uit ons land. Als de zoetwatergebieden bedekt zijn met ijs, gaan ze op zoek naar wakken. Vriezen ook die wakken dicht, dan breken moeilijke tijden aan voor de ijsvogel. Visjes, garnalen en waterinsecten zijn immers onbereikbaar geworden. Tijdens strenge winters sterven veel ijsvogels dan ook een wrede hongerdood.

Een klein deel van de populatie ijsvogels in ons land wijkt tijdens strenge winters echter uit naar zoutwatergebieden. Zout water bevriest immers veel minder snel dan zoet water. Prooidieren blijven hier binnen bereik. Wil je ijsvogels aan zout water zien, dan is een periode met strenge vorst de beste tijd voor jou. Voor de ijsvogel geldt uiteraard het tegendeel: strenge vorst is voor hem letterlijk killing.

Echter: na zo veel gematigde winters is het aantal ijsvogels in Nederland geëxplodeerd. Er vliegen er nu zoveel rond, dat een ijsvogel aan zout water niet vreemd is. Misschien omdat veel jonge ijsvogels aan het zwerven zijn geraakt op zoek naar een eigen territorium?

De beste plaatsen
IJsvogels blieven uitkijkpunten én water(dieren). Om ijsvogels aan zout water te zien, moet je op zoek naar precies die combinatie. Bij eb zul je op zandplaten echt geen ijsvogel zien. Wat zijn die zoute plaatsen waar je kans maakt op een ijsvogel?

Ben je aan de kust en wil je kans maken op een ijsvogel, ga dan op zoek naar:

#1. Oevers met stevige en hoge glooiing. Stenen, rotsen en (oude) oesterbanken bieden het zo gewenste uitzicht. Gebieden met dit soort glooiingen waar ik regelmatig ijsvogels heb gezien zijn de Philipsdam (de dijk langs het Slaak), de Stenen Glooiing op de Maasvlakte (Slag Maasmond)  en de dijken langs de Oosterschelde waar ook bij eb het water tegen de dijkwering aan staat. Als je op deze zoute plaatsen ijsvogels kunt zien, dan moet je ze ook op soortgelijke plekken in de Westerschelde, op de Neeltje Jans en in de Waddenzee kunnen zien. Hier kan ik echter niet uit eigen ervaring spreken. Laatst zag ik er nog één bij de oude veerhaven op Sint-Philipsdam. Ook op de Brouwersdam zag ik er een rondvliegen bij de blokkendam aan de kant van Goeree.

#2. Sluizen en gemalen. Sluizencomplexen en gemalen bieden een goede kans op het zien van ijsvogels. Waar zout en zoet water met elkaar in botsing komen, is veel waterleven te vinden. Sluisdeuren zijn prima stekken om vanaf te jagen en bij gemalen vinden ijsvogels ook vaak goede uitkijkpunten. De Bergsediepsluis op de Oesterdam, de sluizen op de Philipsdam (dijk langs het Slaak helemaal uitlopen) en de sluizen bij IJmuiden zijn plaatsen waar je kans maakt om een ijsvogel te zien. Gemalen vind je overal langs de Nederlandse kust: in de Westerschelde en Oosterschelde, aan de Noordzeekust en in de Waddenzee.

#3. Havens. Touwen, kades, boten, palen en staken vind je in elke haven en vormen prima uitkijkpunten voor ijsvogels. Dit geldt natuurlijk voor havens in zout én zoet water. Havens aan zout water hebben we veel in Nederland. Denk aan de jachthavens in de Oosterschelde en langs de Noordzeekust. En ben je in de havens van Rotterdam, Scheveningen of Den Helder, let dan ook extra goed op.

#4. Zoutwatermeren. Nederland kent een aantal zoutwatermeren zoals het Grevelingenmeer, het Veerse Meer en het Oostvoornse Meer. Ondanks het zoute milieu vind je op de oevers van deze meren begroeiing als riet en wilgen. Bovendien is het water in meren vaak rustiger dan getijdenwater en is het vaak kraakhelder. Ideale omstandigheden voor de ijsvogel. Aan de noordkant van het Oostvoornse Meer stond ik begin september oog in oog met een ijsvogel, maar dacht een of andere viervoeter precies daar de oever te moeten inspecteren… In het haventje van Battenoord (bekend van de flamingo’s die er overwinteren) vliegen ook een paar ijsvogels. Ik stond een keer te kijken hoe ze elkaar achterna zaten en toen kwamen ze recht op mijn gezicht afvliegen. Gelukkig zwenkten ze op het laatste moment, anders hadden ze me aan de scherpe snavel gespietst.

Welke van deze drie genoemde plaatsen de beste is? Ik denk #2, de sluizen en gemalen. Goed uitzicht, beschutting en de rijkdom aan waterleven bieden ijsvogels de juiste omstandigheden. Ga je gericht op zoek naar ijsvogels aan het zoute, bezoek dan het dichtst bijzijnde sluizencomplex aan de kust. Wil je vooraf iets meer zekerheid, bekijk dan op waarneming.nl of er in de afgelopen dagen een ijsvogel is gezien in het gebied van je keuze. Onder de knop Geografie kun je gebieden selecteren.

Een ijsvogel op het zoute moet je in mijn ogen vooral zien als een aangename verrassing. Je kunt uren, dagen, weken wandelen langs de Oosterscheldedijken zonder een ijsvogel te zien. Heb je er echter een gezien, dan is die vaak wel honkvast. Je zult hem vast en zeker vaker gaan zien op die plaats.