Een uil in de tuin, ik droom ervan. De kans dat ik er eentje in mijn tuin zal zien, is niet heel groot, hoewel… Vorig jaar broedde er een bosuil in de buurt en die hoor ik wel eens voorbij ons huis vliegen. Iemand stelde mij de vraag hoe je uilen kunt lokken. Zo’n vraag vind ik altijd leuk en probeer ik dan ook serieus te beantwoorden. Vandaar in mijn serie Hoe lok ik… vandaag de vraag: hoe lok je uilen naar je tuin?
Welke uilen kun je zien in ons land?
Om te beginnen moet je weten dat in ons land verschillende soorten uilen leven. Ik noem ze even kort:
- De kerkuil. Een prachtige, lichte verschijning die echter verschrikkelijke geluiden produceert. Leeft vooral in boerenschuren en voorheen ook in kerken zoals de naam al suggereert. Een bedreigde soort waarvoor veel mensen, waaronder ook veel boeren, zich inzetten.
- De bosuil. Een algemenere soort die in bossen en parken broedt. Deze uil produceert het spookachtige geluid dat ook menig film opsiert, zelfs al leeft de bosuil niet in de regio waar de film zich afspeelt.
- De steenuil. Een uiltje niet groter dan een merel. Deze soort heeft het niet makkelijk vanwege de intensivering van de landbouw.
- De ransuil. Dit is de bekende uil met de oortjes. Ook met deze soort gaat het niet goed in ons land.
- De velduil. Een grote uil zonder oortjes die je ook overdag kunt zien jagen. Dit is een regelrechte zwerven. Het ene jaar broedt hij in grotere aantallen op een plek (als er veel muizen zijn), het andere jaar zie je er niet één).
- De oehoe. Een enorme uil die op een enkele plaats in ons land broedt.
Hoe lok je uilen naar je tuin?
Als je een uil in je tuin wilt hebben, dan begint het met de vraag: welke soort uil wil je? Elke soort vraagt zo zijn eigen aanpak. Ik ga de soorten af:
Hoe lok ik een kerkuil in mijn tuin?
De kerkuil komt overal in Nederland voor. Heel algemeen is hij niet, er broeden er ongeveer 2.600 tot 2.800 in ons land. Wil je een kerkuil in de tuin dan kun je maar het beste op het platteland gaan wonen. Koop een huis met een enorm perceel tuin. En richt je tuin zo diervriendelijk mogelijk in. Kerkuilen eten muizen, kikkers, grote insecten en zo. En die komen af op struweel, takkenhopen en een vijver (let op dat je de oevers diervriendelijk maakt zodat de kerkuil de vijver op eigen kracht uit komt als hij te water raakt, anders verdrinkt hij). Heb je voldoende ruimte, laat dan ook een paar dode bomen staan.
Je kunt op dat grote perceel ook een grote schuur neerzetten. Plaats géén ramen in het dak. Hou de schuur zo duister mogelijk. Plaats in de nok van het dak een kerkuilenkast. En maak een permanente opening in de schuur zodat de kerkuil in en uit kan vliegen. En betrek je een boerderij, dan plaats je natuurlijk een nestkast in de schuur. Kost haast niks om die zelf te maken. Een nestkast voor de kerkuil kopen kan natuurlijk ook (mits de nestkast leverbaar is) en stel dat er een kerkuil in komt… Wat een feest! Hoe mooi dat is, lees je in het boek De Uilen Tuin.
Hoe lok ik een steenuil in mijn tuin?
De steenuil komt vooral in het oosten van het land voor, maar ook in de rest van Nederland kom je hem wel tegen. Er broeden rond de 8.000 paartjes in ons land. Hij houdt van kleinschalig landschap en dat vind je bijvoorbeeld in de Achterhoek. Ook in sommige delen van Brabant vind je dit type landschap. Voor de steenuil zijn speciale nestkasten ontwikkeld die je in een knotwilg of andere boom plaatst.
Wil je het de steenuil naar zijn zin maken, plant dan een aantal hoogstamfruitbomen in je tuin. En omring die met knotwilgen. Een oud schuurtje gedeeltelijk open houden, kan ook werken. Het leuke is dat steenuilen weliswaar ‘s nachts leven, maar als overdag de zon schijnt, dan gaan ze zitten zonnen. Op de nok van het dak, of verscholen in een knotwilg. Voor de steenuil zorg je dus voor oud-hollandse landschapselementen om je huis. Het beste werkt dit wanneer in de buurt van je huis en tuin ook nog kleinschalige landschapselementen te vinden zijn. Heggen, rijen knotwilgen, bosjes en zo.
Ook handig, en zeker levensreddend, is een steenuilvriendelijke veedrinkbak. Er schijnen ontzettend veel steenuilkuikens te verdrinken in drinkbakken voor koeien, paarden en schapen. Valt een steenuil daarin, dan verdrinkt hij. Er zijn speciale veedrinkbakken verkrijgbaar waaruit een steenuil (en ook andere uilensoorten) zich wel kunnen bevrijden.
Conclusie: wil je een steenuil in de tuin, koop dan een huis in de Achterhoek of ergens op het platteland met kleinschalige landschapselementen erom heen. Een huis ook met een grote tuin. Zet in die tuin hoogstamfruitbomen en knotwilgen. Hang bovendien een steenuilenkast op, liefst twee zodat hij iets te kiezen heeft. De oude schuur in je tuin sloop je niet, maar in de muren maak je kleine openingen zodat de steenuilen in je schuur kunnen verblijven, zo zij dat blieven. Zorg voor rustige plekje in de tuin zodat de steenuilen op zonnige dagen zich lekker in het zonlicht kunnen koesteren. Want steenuilen zijn ware zonaanbidders!
Alles over de steenuil
In dit deel van de Vogelserie vertelt onderzoeker en vogelbeschermer Ronald van Harxen over het kleinste uiltje van Nederland: de steenuil.
Hoe lok ik een ransuil naar mijn tuin?
Voor de ransuil geldt dat hij van dichte bosschages houdt. Ik sprak laatst een boerin en die had vorig jaar een nest van een ransuil in haar tuin. Ze liet me de foto’s zien van het ringen van de kuikens. De ransuilen broedden in een heel dicht en uitgestrekt stuk heg. In hoge bomen broedt de ransuil ook, zeker wanneer er een oud eksternest of kraaiennest in zit. Je kunt de ransuil echter ook helpen door een nestmand op te hangen in een boom.
In de winter zoeken ransuilen een roestboom uit. Vaak een berg of een wilg, maar een den kan ook. Je vindt in zo’n boom vaak meerdere ransuilen die de boom elke dag opzoeken om er op de nacht te wachten. Zo’n boom kan best midden in het dorp staan hoor. Ik filmde eens roestende ransuilen midden in het dorpje Zuidland. Vergeet trouwens het voedsel van de ransuilen niet. Veldmuizen en spitsmuizen eet hij veelvuldig. Laat de kat maar in het asiel en gun de muizen aan de uil.
Conclusie: wil je ransuilen in de tuin dan plant je een enorm dichte haag aan, bestaande uit allerlei soorten struiken en bomen. Plant er zeker een berg of (treur)wilg tussen zodat de ransuilen in de winter in je tuin kunnen roesten. Laat ook wat rommelige hoekjes over waar spitsmuizen en andere kleine zoogdieren hun gang kunnen gaan. En hang er een nestmand in.
Hoe lok ik een bosuil naar mijn tuin?
Een bosuil in de tuin is zeer wel mogelijk. Koop een huis met een grote tuin in een bosrijk gebied, liefst grenst de tuin natuurlijk aan bos of park of op zijn minst aan landelijk gebied. Laat de oude bomen in je tuin staan en creëer wat rommelige hoekjes in de tuin. Die rommelige hoekjes trekken muizen, kikkers en grote insecten aan. Hang vervolgens een nestkast voor bosuilen op. Eerlijk gezegd kun je meer niet doen.
Hoe lok ik een velduil in mijn tuin?
De velduil acht ik een onmogelijke uil om te lokken. Tenzij je boer bent met uitgestrekte landerijen, liefst weilanden. De velduil is een zwerfvogel. Hij zoekt naar plekken die rijk zijn aan muizen. Het ene jaar hier, het andere daar. Dus moet je de weilanden op een extensieve wijze beheren en ervoor zorgen dat er lekker veel muizen op komen. Maar ook in intensief bewerkte weilanden kunnen muizenplagen ontstaan. Maar of je als boer staat te juichen om tienduizenden muizen in je weilanden…
Tijdens de SOVON-dag gaf iemand een lezing over de velduilen in Friesland. In muisrijke jaren piekte het aantal broedpaartjes van de velduil. Die in een muisarm jaar het gebied weer verlieten. Opvallend vond ik dat tijdens de piekjaren de velduilen vooral in Friesland broedden. Terwijl er toch ook in andere provincies muisexplosies waren. Conclusie: koop een boerderij in Friesland, richt je weilanden muisvriendelijk in en laat wat hoekjes verruigen zodat de velduil daar kan nestelen. Voor de meesten niet weggelegd, denk ik, dus ik vrees dat dit een vrij kansloze exercitie is.
Hoe lok ik een oehoe in mijn tuin?
Even kansloos als de velduil. Niet over nadenken dus.
Algemene aandachtspunten
Sommige uilensoorten brengen hun jongen groot in holtes in bomen. Laat dus de dode bomen in je tuin staan (mits die geen gevaar voor mensen opleveren uiteraard). De kale takken zijn bovendien ideaal als uitkijkpunt om naar prooien te uit te kijken. Verschillende prooidieren gebruiken de dode stam bovendien als schuilplaats.
Zorg ervoor dat het aardedonker is in je tuin. Uilen zijn nachtdieren en hebben een hekel aan licht. Geen licht dus in de tuin, of in elk geval liefst zo min mogelijk.
Leg takkenhopen aan. Deze hopen trekken prooidieren aan. Mocht je tuin al te veel prooidieren herbergen naar je zin, dan zou ik deze tip laten voor wat hij is en er niets mee doen.
Hoe realistisch is dit allemaal?
Nou, het lijkt misschien utopisch gedacht allemaal, een uil in de tuin. Maar toch is het haalbaar. Vanmiddag sprak ik even buiten mijn woonplaats een vogelaar die naar steenuilen stond te kijken. Hij vertelde me dat hij een plek weet waar in 2019 in een rijtje van vier boerderijen vier soorten uilen broedden: de steenuil, ransuil, kerkuil en bosuil. Elke boerderij zijn eigen uil. En toen ik in het voorjaar van 2019 de jonge bosuilen volgde in het Alblasserbos, zag ik er eentje landen op een huis in Alblasserdam. Op een schoorsteen weliswaar, maar dat vind ik ook een stukje tuin. Je hebt hem ergens hierboven kunnen zien. Een huis in het bos of op het platteland, liefst een boerderij, met veel bomen en wat verruiging erom heen, en dan ook nog wat extensief beheerde weilanden, ik denk dat zo’n woning en tuin de meeste kans oplevert om een uil in je tuin te krijgen.
Succes ermee!
Leer uilen herkennen
De Zakgids Roofvogels & uilen van Europa is een heel toegankelijke gids om onder andere uilen te determineren. Veel informatie, gedetailleerde foto’s, ook van vliegbeelden. En een handzaam formaat.
De beste verrekijker van dit moment
 | De Vortex Diamandback HD 10x42 is vernieuwd. Wat mij bij het testen opviel was het stoere uiterlijk, de heerlijke handligging en het heldere beeld. De vormgeving vind ik uitgekiend. Ik ben heel enthousiast over deze verrekijker en dus is dit voor mij hét instapmodel voor beginnende vogelaars en 'gewone' natuurliefhebbers. |
 | Door Roots Magazine verkozen tot beste verrekijker in deze prijsklasse. |
 | Nikon is voor mij een merk waar ik niet direct aan denk als ik aan verrekijkers denk. Maar test ik een Nikon verrekijker dan valt me altijd op hoe contrastrijk en helder de beelden zijn. En dat geldt ook voor het vernieuwde model Nikon Prostaff P7 8x42. |
 | GPO is één van de meest populaire merken van dit moment. De makers hebben hun sporen verdiend in de wereld van de verrekijkers. In het middensegment is dit een heel gunstig geprijsde verrekijker die en rustig en haarscherp beeld levert. |
 | Nikon is voor mij een merk waar ik niet direct aan denk als ik aan verrekijkers denk. Maar test ik een Nikon verrekijker dan valt me altijd op hoe contrastrijk en helder de beelden zijn. Door het relatief lage gewicht biedt deze verrekijker ook nog eens een hoog gebruikscomfort. |
 | De verrekijkers van Zeiss staan garant voor kwaliteit. In het middensegment tot € 600 is dit één van de topkijkers. Deze verrekijker levert een hoog gebruikscomfort. |
 | GPO is één van de meest populaire merken van dit moment. De makers hebben hun sporen verdiend in de wereld van de verrekijkers. De GPO Passion HD 10x42 is in deze prijsklasse het meest betaalbare model. Het beeld is natuurgetrouw, contrastrijk en superhelder. Een aantrekkelijke prijs-kwaliteitverhouding in deze prijsklasse. |
 | De verrekijkers van Leica staan heel hoog aangeschreven onder vogelaars. De modellen zijn robuust en stoer. Deze verrekijker is voorzien van hoogwaardige technologie en biedt een haarscherp beeld. |
 | Scherp en helder beeld van rand tot rand. Dit is een echte topkijker van het gerenommeerde Amerikaanse merk Vortex. Deze kijker heet een extreem breed beeld en ligt heerlijk in de hand. |
 | Dé nieuwe reeks topkijkers van Swarovski. Levert nóg meer kijkgemak, helderheid, lichtheid, contrast en stabiliteit op. En met een gezichtsveld van 159 meter is dit model onovertroffen. De ab-so-lu-te topkijker van dit moment! |
 | Na de NL Pure hét topmodel van Swarovski. Nog altijd een revolutionair model dat garant staat voor levenslang fabuleuze kijkervaringen. En nu ook nog eens behoorlijk in prijs verlaagd! |
 | Hét topmodel van Zeiss dat niet alleen een fantastisch beeld oplevert, maar ook nog eens heerlijk in de hand ligt, weet ik uit ervaring. En het gezichtsveld van 148 meter is ook absoluut top. Een geweldige verrekijker! |