Wat de experts zeggen…

In zijn hartverwarmende boek Het winterkoninkje volgt één van de grootste natuurschrijvers, Stephen Moss, deze kleine tuinvogel op de voet. Om de laten zien dat je het winterkoninkje vrijwel overal kunt aantreffen, haalt hij in één van de eerste hoofdstukken het standaardoverzichtswerk over vogels aan, The Birds of the Western Palearctic:

‘In een hoofdzakelijk vochtig mild klimaat vindt hij [het winterkoninkje, JvG] een geschikte habitat op plekken waar verschillende vormen van lage verschuil- en foerageermogelijkheden voorhanden zijn, waaronder velden met wilde of gekweekte plantengroei (binnen of buiten bosland), landbouwgewassen en watervegetatie, omgevallen bomen of hopen snoeisel, hagen, tuinen, parken en heesterperken. Hij wordt aangetrokken tot aarden wallen, natuurstenen muren, schuren en andere losstaande bouwwerken, en natuurlijke barsten, spleten, kliffen en andere wanden of hellingen met gaten, kieren en nauwe tussenruimten waar met succes gefoerageerd, geroest of genesteld kan worden.’

Hoe lok je een winterkoninkje in de tuin?

Tip N° 1: Zorg voor dicht struweel

Het winterkoninkje beweegt zich als een muis door de tuin. Ze vliegen korte stukjes, of lopen tussen dichte takkenbossen door. Elke holte, elk hoekje kammen ze uit en ze blijven daarbij haast onzichtbaar. Winterkoninkjes houden daarom van dicht struweel. Liefst ook nog eens met knoestige stammetjes met lekker veel holtes en hoekjes. Wat mij opvalt als ik door natuurgebieden wandel, is dat het winterkoninkje opvallend vaak in oude knotwilgen zitten (mits er voldoende struiken in de buurt staan). In de vermolmde stam is altijd wel een nis of holletje te vinden. En tussen de takken op de stam voelt het winterkoninkje zich als een vis in het water. Dus: plant dicht struikgewas aan, bijvoorbeeld meidoorns (liefst een inheemse variant). En bewoon je een groot perceel plant dan knotwilgen of andere bomen aan, afgewisseld met struiken. Zodat het winterkoninkje lekker kan sluipen als een muis.

Tip N° 2: Zorg voor insecten en spinnetjes in de tuin

Winterkoninkjes zijn carnivoren. Ze leven van insecten en andere kleine diertjes in de tuin. Denk aan spinnetjes en duizendpoten. Laat de bladeren onder de struiken liggen en het aantal insecten neemt spectaculair toe. Gebruik zeker géén gif, want daarmee roei je ook de winterkoninkjes uit. Hoe meer insecten, hoe beter. Het is dan tafeltje-dekje voor het winterkoninkje en daar houdt hij van.

Tip N° 3: Hang een nestkast voor een winterkoninkje op

Wist je dat het mannetje elk voorjaar een flink aantal nesten bouwt? En dat het vrouwtje daarna het beste bouwsel uitzoekt? Ze is daarbij heel kritisch. Winterkoninkjes nestelen liefst in halfopen nestkastjes. Het zijn namelijk holenbroeders. Er zijn ook nestkastjes met op een rond gat aan de voorkant, maar ik geef de voorkeur aan de halfopen nestkastjes. Daarvan weet ik zeker de winterkoninkjes er gebruik van zullen maken. Maar een holte in de muur of een open garage is ook heel goed. Wij hadden vroeger een schuur die niet helemaal afgesloten was. In de muur ontbrak een steen en in die holte bouwde een winterkoninkje zijn nest.

En wist je dat winterkoninkjes in de winter het liefst in een nestkastje slapen? Soms wel met vijf of zes winterkoninkjes bij elkaar zodat ze elkaar warm houden. In het geweldige boek Het winterkoninkje van Stephen Moss las ik dat iemand ooit een nestkastje aantrof met maar liefst zestig winterkoninkjes op elkaar! Daarbij maakt het niet uit voor welke vogel het nestkastje is. Een nestkast voor een pimpelmees of koolmees is prima. Hang het nestkastje op een beschutte plek op, liefst uit de wind en niet in de regen.

Tip N° 4: Maak takkenhopen

Snoei je de bomen en struiken in de tuin? Voer de takken dan niet af, maar leg takkenrillen aan. Een takkenril is een smalle takkenhoop die je maakt door takken tussen palen op te stapelen. Zo maak je muurtjes van takken. En tussen die takken gaat het wemelen van de insecten. Het wordt een heuse speeltuin voor winterkoninkjes. Een stapel hout onder of bij struiken is ook al een heel goed begin. Tussen het hout kan het winterkoninkje namelijk ook lekker rond scharrelen.

Tip N° 5: Voer het winterkoninkje bij (zeker tijdens strenge vorst!)

Een winterkoninkje in de tuin lokken is zo moeilijk niet. Je hoeft ook niet perse een grote tuin te hebben. Wel een groene tuin. Struiken, wat bomen, een houtstapel en liefst ook een rustig plekje waar niet vaak mensen komen. Dat is ideaal voor dit leuke vogeltje. Is je dit allemaal niet genoeg, koop dan speciaal voer voor het winterkoninkje bij Vivara, een gespecialiseerde webshop. Zeker in de winter is dit héél belangrijk! Want winterkoninkjes moeten heel veel insecten eten om zich warm te houden. Ze zijn dan ook continu in de weer om voedsel te zoeken. Tijdens strenge winters zijn er niet veel insecten te vinden. Er vriezen dan ook ontzettend veel winterkoninkjes dood tijdens lange vorstperioden. Denk dan aan de kleine winterkoning die dus eigenlijk een hekel heeft aan de winter. Leg meelwormen voor hem neer in de tuin. Hij zal er dankbaar gebruik van maken. Je leest er meer over in mijn artikel over hoe je de winterkoning kunt helpen.