Zangvogels en andere vogels IN HET BINNENLAND

Het beste tijdstip om zangvogels en andere vogels in het binnenland te zien is vlak na zonsopgang. Ze komen uit een lange, koude nacht en moeten hun energievoorraad dringend op peil brengen. Zeker in een koude winter is dit een factor van belang. Vogels verbruiken ontzettend veel energie en die moeten ze opwekken door te eten. In barre tijden zelfs door véél te eten. In het voorjaar geldt dat er na zonsopgang niet alleen gegeten moet worden, maar dat ook het territorium wordt verdedigd, een vrouwtje het hof moet worden gemaakt of dat het vrouwtje stiekem met een vreemde minnaar paart. Een drukte van belang dus, en dat is nou net ideaal voor een vogelaar. En wat voor zangvogels geldt, geldt ook voor roofvogels. Die zijn ook heel actief vlak na zonsopgang.

Om het iets moeilijker te maken: dit is niet het hele verhaal. Ga eens voor zonsopgang naar buiten en maak de eerste vier uur van de dag mee. Je zult zien dat in het voorjaar zangvogels gefaseerd beginnen te zingen en er ook gefaseerd mee stoppen. De merel begint als eerste te zingen, vaak al in de schemering. De turkse tortelduiven volgen later. Wat mij ook altijd opvalt is dat ik in april-mei tot een uur of tien de blauwborsten op de Tongplaat fanatiek hoor en zie zingen. Na tienen wordt het een stuk rustiger en moet je beter je best doen om een zingende blauwborst in het vizier te krijgen.

’s Ochtends vroeg is in het binnenland dus het meest ideale tijdstip om erop uit te gaan. Ook de avond is echter een goed tijdstip. Dan gaan de vogels de nacht in en zullen ze energie tanken. Veel vogels worden vlak voor zonsondergang nog even actief. Maar altijd een stuk minder dan ’s ochtends.

Om het nog iets ingewikkelder te maken: vogels die je ’s ochtends vroeg ziet, zijn er rond het middaguur natuurlijk ook nog. Ze houden zich dan vaak gedeisd. Maar echt, ook ’s middags kun je zangvogels zien hoor. Je moet dan vaak iets meer moeite doen en soms ook niet. Tijdens het hoogtepunt van het broedseizoen zingen veel vogels de hele dag door.

Conclusie: mijn ervaring is dat je niet perse al voor zonsopgang hoeft op te staan wil je zangvogels zien en horen. Een paar uur na zonsopgang is ook prima. Je ziet dan echt niet minder vogels dan wanneer je voor dag en dauw in het natuurgebied zou hebben gestaan. Wel is waar dat juist het krieken van de dag het mooiste deel van de dag is (vind ik).

Het weer is ook nog een bepalende factor

En dan is er ook nog de factor ‘het weer’. Nu iedereen gezegend is met de app van buienradar op zijn smartphone, weten we precies hoe laat het begint met regenen, en hoe laat de regenbui over is. Welnu, het moment dat de regenbui stopt en het zonnetje doorbreekt, behoort ook tot de beste momenten om vogels te kijken. De zangvogels komen weer te voorschijn na te hebben geschuild tegen de regen, gaan druk in de weer met voedsel zoeken en laten zich massaal zien.

Een andere factor is de zon. In het voorjaar warmen vogels zich ’s ochtends vroeg op in het zonlicht. De jonge staartmees in deze opname kon ik filmen doordat hij zich door de zon liet koesteren. Een minuut later en hij was even druk als anders en niet meer te filmen.

Vogels VAN DE KUST

Aan de kust is alles anders. Veel steltlopers leven op het ritme van het getij. Kijk maar eens in de Oosterschelde of op de Waddenzee. Zodra het laag water wordt, komen steltlopers als zilverplevier, rosse grutto en bonte strandloper in enorme zwermen voorbij vliegen, op weg naar slikgebieden die droog vallen. En zodra het hoog water wordt, vliegen ze in omgekeerde richting naar hoogwatervluchtplaatsen. En dat twee keer per etmaal! Het gaat ’s nachts gewoon door hoor. Wandel tijdens een donkere nacht maar eens over een zeedijk, geheid dat je wulpen hoort, en scholeksters. Hetzelfde geldt trouwens voor getijdengebieden in het binnenland. Ook in het rivierengebied, zeker in het westen van Nederland, heerst het getijde. Om de zoveel uur vallen in natuurgebieden als de Biesbosch en de Crezéepolder grote stukken slik droog. Waar je dan ook grote aantallen steltlopers, waadvogels, eenden en ganzen kunt zien.

Conclusie: wil je aan de kust vogels kijken, dan moet je altijd rekening houden met het getij. Ga je naar een hoogwatervluchtplaats, zorg dan dat je twee uur voor hoog water ter plaatse bent. Ga je naar een waddengebied dat droog valt, zorg dan dat je voor laag water aanwezig bent.

#2. Hoe laat zijn mensen het meest actief?

Ben je een ochtendmens of een avondmens? Dat is me nogal bepalend voor het tijdstip waarop je het beste vogels kunt kijken. Ben je een ochtendmens, dan zul je weinig moeite hebben met vroeg opstaan. Ben je een avondmens, dan kan het bitter tegenvallen om al voor zonsopgang naar buiten te strompelen. Ik ben zelf noch een ochtendmens noch een avondmens, oftewel: ik ben een slaapkop. Ik hou daarom ontzettend van de winter. Dan komt de zon laat op en hoef ik niet heel vroeg uit bed. Mocht je denken: so what? wel, bedenk dan dat je optimaal van vogels kijken geniet wanneer het met je humeur ook snor zit. En anders voor de mede-vogelaars wel.

Het leefritme van andere mensen

Jouw eigen leefritme is dus van groot belang bij het bepalen van het beste tijdstip om vogels te kijken. Maar wij mensen zijn met velen. En dus is ook het leefritme van andere mensen van groot belang. Mijn stelling is: in de weekenden is het na 10.00 uur gedaan met de rust in veel natuurgebieden. Hardlopers in felgekleurde tricots jagen de vogels op. Wielrenners claimen met hun gebrul en geschreeuw het fietspad en jagen en passant ook alle vogels op. Om maar niet te spreken over de hondenbezitters die zelfs in gebieden waar het niet mag hun honden vrij laten lopen. De meeste van deze verstorende lieden liggen in het weekend tot een uur of negen in bed. Ga dan dus het liefst zo vroeg mogelijk in de ochtend op pad.

Door de week speelt dit allemaal iets minder, maar potjandosie, dan werkt iedereen! Geloof me, even met je auto op een weggetje stil staan om een purperreiger van dichtbij te bekijken, is er dan ook vaak niet bij, omdat al die werkende mensen voorbij komen jakkeren in hun auto’s. Of er wordt druk gewerkt aan het strandpaviljoen-in-aanbouw zoals mij vorig jaar overkwam aan het Oostvoornse Meer. Speciaal vrij genomen om vogels te kijken, is het er zo druk en was er zo enorm veel lawaai dat ik er niet blij van werd! Hetzelfde hoorde ik van Vlaamse vogelaars toen we spraken over de vogels kijken in de Doelpolders. Daar kun je maar beter op werkdagen niet zijn. Liever bezoek je die natuurgebieden in het weekeinde. Dan is er veel minder vrachtverkeer dat in haast langs je heen raast.