Frans de Waal is vrijwel zeker de bekendste apenonderzoeker ter wereld. Hij schreef tal van boeken met apen in de hoofdrol (of hijzelf in de hoofdrol in zijn onderzoek naar apen), maar zijn nieuwste boek Zijn we slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn? gaat eens een keer niet over apen. In dit boek wilde hij de intelligentie van andere dieren onderzoeken. Zijn onderzoek voert hem onder meer langs vissen, kraaien, ratten, inktvissen en zelfs wespen. Een van de centrale thema’s zijn zijn nieuwe boek is: wat is het verschil tussen menselijke en dierlijke intelligentie, en vooral: hoe komen we daarachter?
In een interview in dagblad Trouw geeft Frans de Waal al een voorschot op het antwoord dat hij in zijn boek op deze vraag geeft: elk dier heeft de intelligentie die het nodig heeft om te overleven. In het boek Dat gevederde ding van Noah Strycker dat ik eerder besprak, beschreef de auteur al sterke staaltjes van intelligentie bij vogels. Notenkrakers die ingewikkelde informatie verzamelen en langdurig opslaan. Vogels die feilloos de weg naar huis vinden. Frans de Waal wijst in het interview naar aanleiding van Zijn we slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn? op vleermuizen die de wereld waarnemen via echolocatie. Die specifieke eigenschap stelt eisen aan de hersenen, aan het brein, want de vleermuis moet in staat zijn ingewikkelde calculaties te maken.
En zo gaat Frans de Waal in zijn nieuwe boek Zijn we slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn? in op vragen als: kan een octopus gereedschap gebruiken? Weten chimpansees wat eerlijk is? Kan een vogel raden wat een andere vogel weet? Voelen ratten empathie met hun vrienden? Niet zo lang geleden zou het antwoord op al deze vragen ‘Nee’ geweest zijn, maar nu zijn we er niet meer zo zeker van. De stelling van Frans de Waal in dit boek (en feitelijk in al zijn eerdere boeken ook al): als je goed kijkt, blijken dieren een stuk slimmer te zijn dan we dachten.
Nog een leuke anekdote in Trouw: Frans de Waal vindt het vergelijken van dieren om vast te stellen welke het meest bijzonder is, behoorlijk onzinnig. Maar zoals iedereen is ook hij gelukkig niet altijd consequent. Als hij dan toch een prijs zou moeten uitreiken voor het meest unieke dier, dan geeft hij die oorkonde aan de octopus. ‘Een heel vreemd beest met grote centrale hersenen, zeker voor een weekdier. Maar hij heeft ook nog eens zenuwknopen in elk van zijn acht armen en elk van zijn tweeduizend zuignappen.’ De mens valt in zijn ogen af als meest unieke wezen, daarvoor lijken we in de ogen van Frans de Waal te veel op andere landzoogdieren.
Ik heb Zijn we slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn? nog niet kunnen lezen, maar dat ga ik zeker doen. Kijk alleen maar eens naar de voorkant, die is ronduit schitterend. Vrijwel alle boeken van Frans de Waal werden bestsellers, dat zal ongetwijfeld ook gaan gelden voor Zijn we slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn?.
Zijn we slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn? / Frans de Waal / Uitgeverij Atlas-Contact / als paperback en ebook
