In de natuur verkeren en filosofie gaan goed samen, laat Eric Brinckmann in zijn boek Filosofische wandelingen zien. Hij gaat in dit boeiende filosofieboek in op de vraag hoe de mens in de loop van de geschiedenis in de natuur stond en staat. In zijn boek combineert hij enthousiasme voor de natuur met interesse in geschiedenis en filosofie.

Filosofische wandelingen is geen wandelgids. En toch staan er tien wandelingen in, compleet met wandelkaart! Eric Brinkmann is directeur van landgoed Het Lankheet bij Haaksbergen en schrijft graag over filosofie en landschap. Hij laat tijdens de wandelingen zien welke denkbeelden ons landschap hebben gevormd. Daartoe wandelt hij dwars door ons land en biedt hij je een reis door de tijd aan. Germanen, Grieken, Romeinen, Moderne Devoten, Napoleon en Romantici lopen met je mee. Germanen bedreven hun religie in de natuur. Bij hen was de tegenstelling tussen de beschermde binnenwereld van kasteel, dorp of stad en de natuur minder groot dan bijvoorbeeld bij het christendom van de vroege Middeleeuwen. Of de Grieken, die in dit opzicht het christendom behoorlijk hebben beïnvloed. Bij de Grieken werd op enig moment een voorkeur geboren voor de zelfbedachte wereld ten koste van de menselijke zintuigelijke waarneming (in de natuur).

De natuur was in de ogen van de middeleeuwse christen van een lagere orde, het leidde oog en hart immers van God af. In de gecultiveerde tuin –  vermenselijkte natuur –  daarentegen, kon men een contemplatief leven leiden en werd men niet afgeleid door de lage natuur. Het waren de Moderne Devoten die in de late Middeleeuwen de natuur meer gingen waarderen, omdat zij door het bestuderen van de wildernis de hand van God konden ontdekken, zo meenden zij. Ga je nog veel verder terug dan de vroege Middeleeuwen, naar de Romeinse tijd bijvoorbeeld, dan ontdek je dat de Romeinen de natuur juist wilden temmen, naar hun hand wilden zetten. Eric Brinkmann wijst in dit verband op Romeinse waterwerken bij Nijmegen waarvan de restanten nog altijd zichtbaar zijn in het landschap.

Het latere christendom was niet minder ondernemend. Wildernis werd omgezet in landbouwgrond, de beschermende binnenwereld van de kerk werd de norm. Met Germaanse religies werd afgerekend. God werd hoog, de natuur werd laag waarbij de natuur zo veel mogelijk vermeden moest worden. Nu heb ik het nog niet gehad over de Romantici. Die zochten het Zelf juist in de natuur. Weg buitenmuren, stadswallen en lage natuur. Erop uit, de natuur in om daar jezelf te vinden.

De tien wandelingen in Filosofische wandelingen voeren je door de omgevingen van Amersfoort, Nijmegen, Bedum, het Limburgse heuvelland, Deventer, de Kennemerduinen en de Oude Hollandse Waterlinie. Een mooie dwars doorsnede van Nederland.

Wandelen herstelt de relatie met de natuur, stelt Erik Brinkmann in Filosofische wandelingen. Een wandeling biedt een beste gelegenheid om te mijmeren en vragen te stellen. Brinkmann voert je in zijn boek mee op een tiental wandelingen door de natuur en laat je met open blik naar natuur en landschap kijken. Diezelfde open blik gaat tegelijk uit naar filosofie en geschiedenis. Al wandelend laat hij je nadenken over het denken zelf, en veranderen de wandelingen dus in filosofische wandelingen. En daarbij verkeert hij in beroemd gezelschap, want het waren niet de minste filosofen die al wandelend filosofeerden. Ook Thomas Hobbes, Jean Jacques Rousseau, Immanuel Kant, Friedrich Nietzsche en Ton Lemaire deden buiten veel inspiratie op. Zelf heb ik een boekje van Martin Heidegger in de boekenkast staan met de titel De landweg. Ook al zo’n filosofische tekst over wandelen door het veld.

Wie liefde voor de natuur combineert met interesse voor filosofie en geschiedenis, die heeft met Filosofische wandelingen van Erik Brinkmann inspirerend leesvoer in handen.

Filosofische wandelingen / Eric Brinkmann / KNNV Uitgeverij / Paperback