Er is geen Hollandser vogel dan de grutto (Limosa limosa). Driekwart van de wereldwijde populatie van de grutto broedt in ons land. Iedereen weet echter dat het er met de grutto in ons land niet best voorstaat. Het aantal broedparen is van 120.000 naar minder dan 30.000 gekelderd. En de populatie vergrijst, waardoor die elk jaar met 5% krimpt. Gelukkig kun je de grutto nog op tal van plaatsen zien. In dit dossier vind je een overzicht van mijn artikelen over de grutto en een keuze uit mijn filmpjes.
Mannetje en vrouwtje grutto zijn ongeveer even groot. Ze hebben allebei een lange snavel en staan beide hoog op de poten. Toch zijn er verschillen en die zijn op zichzelf niet zo heel lastig te zien en te onthouden. Zo is in het voorjaar het oranjerood van het mannetje véél dieper dan het wat valer ogende vrouwtje. Kijk je goed, dan zie je dat de vrouwtjes iets groter zijn dan de mannetjes. In de winter zijn de verschillen nauwelijks te zien, want dan zijn beide geslachten even vaal, even grijs. Over het verschil tussen mannetje en vrouwtje grutto maakte ik een filmpje waarin je ook de felle hanengevechten kunt zien tussen de mannetjes. Bekijk hier het filmpje.
‘Ik maak foto’s van gruttozwermen tegen een hemel waarin bijna geen vierkante centimeter lucht meer is terug te vinden.’ Albert Beintema in zijn boek De grutto.
De grutto is één van mijn favoriete vogels om te bekijken en te filmen. Geen wonder: ik woon in de Alblasserwaard in de buurt van de Donkse Laagten, één van de beste gebieden om grutto’s te kijken en te beluisteren. Bovendien doen veel boeren mee aan grutto-vriendelijk weidebeheer zodat je ook in de omliggende weilanden grutto’s kunt zien.
Grutto-gebieden
Niet alleen de Donkse Laagten leent zich in het voorjaar heel goed voor een zoektocht naar de grutto, er moeten nog meer gebieden genoemd worden. Vier andere topgebieden bezoek ik ook regelmatig en stel ik hieronder aan je voor.
De Brabantse Biesbosch
Eind februari arriveren ze vaak al: enorme groepen van honderden grutto’s die hier bijkomen van de lange reis uit het zuiden. Ze eten zich vol en vet en vertrekken na een paar weken naar hun broedgebieden. Je maakt ook kan op de IJslandse grutto. Waar die broedt laat zich wel raden…
Polder Arkemheen
Ook in Polder Arkemheen kun je aan het einde van de winter en het begin van het voorjaar enorme groepen grutto’s zien. Later in het voorjaar zie je er grutto-hanen baltsen en weer wat later zitten er heel wat paartjes te broeden in deze prachtige polder.
Landje van Geijsel
Deze kleine polder is elk jaar weer één van de eerste plaatsen in Nederland waar je enorme zwermen grutto’s kunt zien. Ze strijken er neer om op adem te komen van trek. Ze sterken er aan en verlaten na enige weken het gebied op zoek naar hun broedgebieden.
Eempolder
Vlakbij Polder Arkemheen ligt de Eempolder, ook al een uitgestrekt weidegebied waar je urenlang kunt dwalen. Vanaf maart hoor je hier de grutto’s roepen en mekkeren. Niet alleen de grutto’s natuurlijk. Ook veel andere weidevogels!
Gruttoboeken
Natuurjournalist Halbe Hettema volgt het wel en wee van boeren en gruttobeschermers. Waar komt hun passie voor de grutto vandaan? Hoe passen zij hun bedrijfsprocessen aan om weidevogels te beschermen? Wat werkt wel, wat niet? En, de ultieme vraag: is het genoeg?
Een bijzonder fraai fotoboek van de bekende natuurfilmer Ruben Smit. De auteurs volgen de grutto op zijn reis van hot naar her. De foto’s zijn indrukwekkend en de korte hoofdstukken vertellen iets over de achtergronden van de vogel-op-hoge-poten.
Het persoonlijke verslag van een leven lange omgang met de grutto. Het is een buitengewoon leerzaam boek, want het levert niet alleen een schat aan informatie op over onze vogel des vaderlands, het laat je ook zien waar het misgaat in onze relatie met de grutto. En gelukkig toch hier en daar ook nog een lichtpuntje…
Wat kan ik doen voor de grutto?
Wat de boeren voor de grutto kunnen doen, is wel duidelijk: overstappen op minder intensieve veehouderij en grutto-vriendelijk beheer introduceren, zoals later in het jaar maaien, gefaseerd maaien en plasdrasgebieden aanleggen. Boeren zelf wijzen ook op de aanwezigheid van predatoren als de vos, hermelijn en buizerd. Deze roofdieren moeten ook eten en pikken nog wel eens een grutto-ei of -kuiken mee. Maar dit vanaf de zijlijn roepen is wat al te makkelijk. Je zult maar boer zijn en net flink hebben geïnvesteerd in je bedrijf… Dan kun je niet zomaar even afschalen. In de boeken die ik hierboven vermeld lees je over de dilemma’s waren boeren en natuurbeschermers mee te maken krijgen als ze de grutto willen beschermen. Voor de ‘gewone’ burger is er een belangrijkere vraag: wat kan ik doen voor de grutto?
- Koop grutto-vriendelijke zuivel. Er zijn heel wat boeren die in samenwerking met Vogelbescherming Nederland en lokale vogelwerkgroepen de grutto’s op hun weiden beschermen. Je kunt deze boeren steunen door juist hun zuivel te kopen. Het is in sommige gevallen biologische zuivel, en dus een stuk gezonder. En je stelt deze boeren in staat om hun grutto’s te beschermen.
- Help de grutto’s bij jou in de buurt beschermen. Meld je bijvoorbeeld aan bij een vogelwerkgroep en help actief met het beschermen van de weidevogels en dus ook grutto’s door nesten te markeren, kuikens in veiligheid te brengen tijdens het maaien en tellingen te verrichten.
- Ken je een boer die de grutto op zijn land vertroetelt en die zijn zuivel ook rechtstreeks aanbiedt, of via een lokale winkel of supermarkt? Ga dan eens bij deze boer winkelen. En mocht deze boer bio-ijs of een B&B aanbieden, dan is de keuze toch ook snel gemaakt, toch? Kortom: sluit de boeren die zich inzetten voor de grutto en andere weidevogels in je hart en ga er eens boodschappen doen of zoiets.
Verschil tussen grutto en tureluur
Ga je op zoek naar de grutto, dan kom je vaak ook de tureluur tegen. Beide steltlopers broeden in weidegebieden én staan vaak op paaltjes zodra de kuikens uit het ei zijn gekomen. Vanaf die paaltjes hebben de oudervogels goed uitzicht over de omgeving en kunnen ze de verrichtingen van hun kuikens beter volgen. Ik maakte een filmpje waarin je de verschillen kunt ontdekken tussen tureluur en grutto: