De zwarte zwaan (Cygnus atratus) is een zogenaamde exoot en dat betekent dat hij oorspronkelijk niet in Nederland en België voorkomt. Zijn natuurlijke leefgebied is Australië en omstreken. Maar wij mensen slepen graag met dieren over de wereld en belandde ook de zwarte zwaan in dierentuinen en vogeltuinen in onze contreien. Echter, er ontsnapt wel eens een vogel uit gevangenschap en als die zich dan weet te handhaven in de vrije natuur, dan ontstaan er verwilderde populaties. Je zou kunnen zeggen dat de afstammelingen van die verwilderde populaties wilde populaties zijn, maar zo denkt een rechtgeaarde vogelaar er toch vaak niet over. En toch… de zwarte zwaan is een prachtige vogel om te zien. Een zwarte zwaan herkennen is vermoedelijk geen probleem. Maar vind je het wel lastig om de zwarte zwaan te onderscheiden van de knobbelzwaan of wilde zwaan, dan kun je hieronder je hart ophalen aan mijn beschrijvingen.
Zomerkleed mannetje
Het mannetje van de zwarte zwaan is in de zomer volledig zwart met een opvallende, felrode snavel die aan de punt wit is. Zijn lange hals wordt vaak elegant in een S-vorm gehouden. Opvallend zijn de witte slagpennen, die alleen zichtbaar zijn tijdens de vlucht. De ogen zijn roodbruin en de poten zwartgrijs. Het mannetje oogt meestal iets forser dan het vrouwtje, maar dit is lastig waar te nemen in het veld. De houding is trots en de vogel zwemt vaak met de hals licht gekromd, wat hem een statige uitstraling geeft. Zijn veren zijn licht gekruld, wat hem onderscheidt van andere zwanensoorten. Wat mij meestal opvalt is de in verhouding kleine snavel van de zwarte zwaan.
Zomerkleed vrouwtje
Het vrouwtje lijkt sterk op het mannetje. Ook zij is overwegend zwart met witte slagpennen en een rode snavel met witte punt. Ze is doorgaans iets kleiner en lichter van bouw. Het verschil is subtiel en vooral merkbaar in gedrag (vrouwtjes zijn vaak iets terughoudender) en stemgebruik.
Winterkleed
De zwarte zwaan herkennen in de winter. Zowel mannetje als vrouwtje behouden hun zwarte verenkleed in de winter. Zwarte zwanen ruien niet naar een ander seizoenskleed. Ze kunnen er dan iets valer of minder glanzend uitzien, vooral als ze in koudere klimaten verblijven. Ook in de winter blijven de witte slagpennen enkel in vlucht zichtbaar.
Status
De zwarte zwaan is een exoot in Nederland en België. In het wild voorkomende exemplaren zijn meestal ontsnapte of verwilderde dieren uit gevangenschap. In Nederland komt hij lokaal voor als standvogel, vooral in westelijke provincies. Als ik zwarte zwanen zie, dan is dat meestal op de akkers tussen Oolgensplaat en Oude-Tonge op Goeree-Overflakkee en in en rond de Flauwers Inlaag achter Zierikzee.
Geluid
De zwarte zwaan herkennen doe je ook aan zijn geluid. Zwarte zwanen maken fluitende en nasale geluiden, die verschillen van de trompetachtige roep van knobbelzwanen. Ze produceren een melodieus, zacht “whroo-whroo” als contactroep en bij alarm een doordringend, fluitend “wee-ooh”. Tijdens balts klinken zachte, gorgelende geluiden.
Verspreidingsgebied
Oorspronkelijk komt de zwarte zwaan uit Australië en Tasmanië. In Europa, waaronder Nederland en België, leven ze als verwilderde vogels vooral in parklandschappen en vijvergebieden. Je kunt ze overal tegenkomen, maar nooit in heel grote aantallen.
Populatieontwikkeling in Nederland en België
De zwarte zwaan wordt sinds de jaren ’70 incidenteel in het wild waargenomen in Nederland en België. Omdat het een exoot is, is de zwarte zwaan vogelvrij. Hij mag dus bejaagd worden. Of dat ook actief gebeurd, is mij onbekend. Wil je actuele waarnemingen van de zwarte zwaan raadplegen, ga dan naar waarneming.nl.
Andere zwanensoorten herkennen
Een zwarte zwaan te zien is best bijzonder. Maar een inheemse vogelsoort te zien, is natuurlijk nog veel mooier. Bekijk bijvoorbeeld de soortpagina’s uit mijn online vogelgids over de knobbelzwaan, kleine zwaan en de wilde zwaan.
De beste verrekijkers voor vogelaars
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 300,00 Goede en betrouwbare verrekijkers voor beginnende vogelaars en voor mensen die niet te duur uit willen zijn. |
1. Vortex Diamondback HD 10x42  Helder beeld, ook bij weinig licht. Volledig multi-coated lenzen Ligt heerlijk in de hand. |
2. Bynolyt Stork WPR 10x42 DCF  Een slank en elegant instapmodel. Laag gewicht. Haarscherp beeld en ook verkrijgbaar als 8x42. |
3. Kowa SVII 10x42  Lichtgewicht allround verrekijker. Volledig multi-coated lenzen. |
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 750,00 |
Verrekijkers die net een stapje verder gaan in gebruikte materialen, afwerking en gebruikscomfort. |
1. GPO Passion ED 10x42  Hoogwaardig ED glas. Goede beeldkwaliteit, ook als het minder licht is. De makers hebben hun sporen verdiend bij Zeiss. Ligt zeer prettig in de hand. |
2. Bynolyt Yellowbird 8x42  Zeer prettig gebruikscomfort. Zeer scherp en lichtsterk beeld. Relatief lichte verrekijker. |
3. Hawke Frontier EDX 10x42  Een hoogwaardige verrekijker voor de allround natuurliefhebber. Lichtsterk met een hoog gebruikscomfort. Hoogwaardige coatings en prisma's. Ook verkrijgbaar als 8x42. |
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 1.500,00 |
Topverrekijkers die qua afwerking en gebruikte materialen je nog een stap verder brengen. |
1. GPO Passion HD 10x42  Scherp van rand tot rand. HD glas en meerdere coatings en dus een briljant beeld. Zeer natuurgetrouwe kleuren. |
2. Leica Trinovid HD 10x42  Robuust en lichtvan gewicht. Haarscherp beeld en briljant beeld. Zeer nauwkeurig scherpstellen. |
3. Swarovski CL Companion 8x30  Een van de beste verrekijkers van dit moment. Hoogwaardige materialen en coatings. Heerlijk lichtgewicht. |
De beste verrekijkers in de prijsklasse vanaf EURO 1.500,00 |
Dit zijn de Ferrari's onder de verrekijkers! |
1. Swarovski NL Pure 10x42  De nieuwe reeks topkijkers van Swarovski. Levert nog meer kijkgemak, helderheid, lichtheid, contrast en stabiliteit op. En met een gezichtsveld van 133 meter is dit model onovertroffen. De ab-so-lu-te topkijker van dit moment! |
2. Leica Noctivid 10x42  Het paradepaardje van Leica waarmee je razendsnel en super precies scherp stelt. |
3. Zeiss Victory T*SF 8x42  Het topmodel van Zeiss dat niet alleen een fantastisch beeld oplevert, maar ook nog eens heerlijk in de hand ligt, weet ik uit ervaring. En het gezichtsveld van 148 meter is ook absoluut top. Een geweldige verrekijker! |