De wilde zwaan (Cygnus cygnus) vind ik één van de mooiste vogels die je in najaar en winter in ons land kunt zien. Hij is ongeveer even groot als de knobbelzwaan, maar de wilde zwaan is een stuk slanker waardoor hij er eleganter uitziet. Hij is een stuk groter dan de kleine zwaan, maar zie ik ze op grote afstand, dan moet ik vaak wel even goed kijken welke soort ik in beeld heb. Tegenwoordig broedt de wilde zwaan ook in Nederland, zij het in kleine aantallen. De wilde zwaan herkennen is zo moeilijk niet als je maar weet waar je op letten moet. In dit artikel leg ik je uit waar je de wilde zwaan aan herkent.
Zomerkleed mannetje
Het mannetje van de wilde zwaan draagt in de zomer een egaal wit verenkleed. De snavel is opvallend geel met een zwarte punt, en het geel loopt verder door dan bij de kleine zwaan (het geel loopt voorbij de ‘neusgaten’ en bij de kleine zwaan komt het nooit voorbij de neusgaten). De hals is lang en elegant, meestal rechtop gehouden. De poten zijn zwart. In vlucht vallen de krachtige vleugelslagen en de rechte hals op. Tijdens het broedseizoen vertoont het mannetje baltsgedrag zoals het buigen van de nek, luid roepen en het tonen van de vleugels. Er is nauwelijks verschil tussen man en vrouw, al is het mannetje vaak iets groter. Maar dat is werkelijk niet te zien, ik heb althans die moeite nog nooit gedaan.
Zomerkleed vrouwtje
Het vrouwtje is vrijwel identiek aan het mannetje in zomerkleed. Ook zij heeft een wit verenkleed, zwarte poten en een geel-zwarte snavel. De verschillen zijn subtiel: het vrouwtje is doorgaans iets kleiner en heeft een minder krachtige bouw. Ook haar gedrag is iets minder dominant tijdens de balts. Verder zijn ze visueel vrijwel niet van elkaar te onderscheiden in het veld.
Winterkleed
De wilde zwaan heeft in de winter hetzelfde witte verenkleed als in de zomer. Opvallend zijn dan vooral de groepsvorming en het gedrag: ze verzamelen zich in grote aantallen op open water en weilanden. Juvenielen zijn te herkennen aan hun grijsbruine verenkleed en een meer roze-grijze snavel, die geleidelijk verandert naar het volwassen patroon.
Seizoensstatus
De wilde zwaan is een wintergast in Nederland en België. Ze broeden in Noord-Scandinavië, IJsland en Siberië, en overwinteren in West- en Midden-Europa. Zoals ik hierboven al aangaf, broedt de wilde zwaan de laatste jaren in beperkte aantallen ook in Nederland, vooral in veengebieden in het noordoosten van ons land.
Geluid
De wilde zwaan herkennen, dat doe je ook aan zijn geluid. De wilde zwaan heeft een luide, trompetachtige roep die vaak tijdens de vlucht te horen is: “kloeng kloeng” of “klorrr”. Deze roep is krachtiger en dieper dan die van de kleine zwaan. In rust zijn ze minder vocaal, maar kunnen ze nog steeds zachte contactgeluiden maken.
Verspreidingsgebied
De wilde zwaan broedt in moerassige gebieden van IJsland, Scandinavië en Rusland. In de winter trekken ze naar West- en Midden-Europa, waaronder Nederland, België, Duitsland en Groot-Brittannië. Ze foerageren op akkers, weilanden en ondiepe plassen. Goede gebieden om in Nederland de wilde zwaan te zien, zijn de Oostvaardersplassen inclusief de Lepelaarsplassen, de akkers rond Zonnemaire op Schouwen-Duiveland, de Randmeren rond Flevoland.
Populatieontwikkeling in Nederland en België
In Nederland is de wilde zwaan vooral een doortrekker en wintergast met pieken in aantallen tussen november en februari. De aantallen zijn stabiel tot licht afgenomen. In België worden ze minder vaak gezien, vooral in de noordelijke provincies. De soort is gevoelig voor verstoring en verlies van voedselgebieden. Zie je een groepje wilde zwanen op een akker staan, hou dan altijd afstand. Bekijk ze met een telescoop. Zie je dat ze verstoord raken, ga dan terug.
Bijzonderheden om de wilde zwaan te zien
De wilde zwaan herkennen… of zien. Om het je nog eenvoudiger te maken om de wilde zwaan te zien, schreef ik het artikel Tips om de wilde zwaan te zien. De actuele waarnemingen van de wilde zwaan raadpleeg je op waarneming.nl. Je zult zien dat de wilde zwaan jaarrond in Nederland te zien is. Om het verschil met de kleine zwaan te ontdekken, lees je mijn artikel over het verschil tussen kleine zwaan en wilde zwaan.
De beste verrekijkers voor vogelaars
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 300,00 Goede en betrouwbare verrekijkers voor beginnende vogelaars en voor mensen die niet te duur uit willen zijn. |
1. Vortex Diamondback HD 10x42  Helder beeld, ook bij weinig licht. Volledig multi-coated lenzen Ligt heerlijk in de hand. |
2. Bynolyt Stork WPR 10x42 DCF  Een slank en elegant instapmodel. Laag gewicht. Haarscherp beeld en ook verkrijgbaar als 8x42. |
3. Kowa SVII 10x42  Lichtgewicht allround verrekijker. Volledig multi-coated lenzen. |
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 750,00 |
Verrekijkers die net een stapje verder gaan in gebruikte materialen, afwerking en gebruikscomfort. |
1. GPO Passion ED 10x42  Hoogwaardig ED glas. Goede beeldkwaliteit, ook als het minder licht is. De makers hebben hun sporen verdiend bij Zeiss. Ligt zeer prettig in de hand. |
2. Bynolyt Yellowbird 8x42  Zeer prettig gebruikscomfort. Zeer scherp en lichtsterk beeld. Relatief lichte verrekijker. |
3. Hawke Frontier EDX 10x42  Een hoogwaardige verrekijker voor de allround natuurliefhebber. Lichtsterk met een hoog gebruikscomfort. Hoogwaardige coatings en prisma's. Ook verkrijgbaar als 8x42. |
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 1.500,00 |
Topverrekijkers die qua afwerking en gebruikte materialen je nog een stap verder brengen. |
1. GPO Passion HD 10x42  Scherp van rand tot rand. HD glas en meerdere coatings en dus een briljant beeld. Zeer natuurgetrouwe kleuren. |
2. Leica Trinovid HD 10x42  Robuust en lichtvan gewicht. Haarscherp beeld en briljant beeld. Zeer nauwkeurig scherpstellen. |
3. Swarovski CL Companion 8x30  Een van de beste verrekijkers van dit moment. Hoogwaardige materialen en coatings. Heerlijk lichtgewicht. |
De beste verrekijkers in de prijsklasse vanaf EURO 1.500,00 |
Dit zijn de Ferrari's onder de verrekijkers! |
1. Swarovski NL Pure 10x42  De nieuwe reeks topkijkers van Swarovski. Levert nog meer kijkgemak, helderheid, lichtheid, contrast en stabiliteit op. En met een gezichtsveld van 133 meter is dit model onovertroffen. De ab-so-lu-te topkijker van dit moment! |
2. Leica Noctivid 10x42  Het paradepaardje van Leica waarmee je razendsnel en super precies scherp stelt. |
3. Zeiss Victory T*SF 8x42  Het topmodel van Zeiss dat niet alleen een fantastisch beeld oplevert, maar ook nog eens heerlijk in de hand ligt, weet ik uit ervaring. En het gezichtsveld van 148 meter is ook absoluut top. Een geweldige verrekijker! |