De werkelijke tragiek van de boeren

‘Grote agrarische bedrijven wijzen intimidatie en geweld door boeren af.’ ‘Kweekvlees is hard op weg naar uw bord.’ ‘In kurkdroog Italië dreigt water op rantsoen te gaan.’ De eerste en de derde kop kwam ik gisteren en vandaag tegen in de media. De tweede kop stond boven een artikel in de De Volkskrant dat volgens de url in 2018 werd gepubliceerd. Een combinatie van deze koppen en onderliggende artikelen maken de werkelijke tragiek van de boeren duidelijk.

De harde acties van de boeren blijken deels te zijn gefinancieerd door grote agro-directies. Uit een artikel op Nu.nl blijkt dat Agrifim, een grote product van veevoer, de demonstraties in Stroe financieel ondersteunde. Agrifirm en twee andere grote spelers, een slachter, een zuivelgigant en een veevoederproducent ondersteun(d)en de boeren bovendien ook moreel. Toen ik dit bericht op me liet inwerken, ontdekte ik dat deze drie grote spelers in de agri-business exact dezelfde reflexen vertonen als al die andere grote bedrijven, vaak multinationals, die een strobreed of meer in de weg wordt gelegd door de politiek: ze grijpen de zwaarste middelen aan om hun bestaande belangen ongewijzigd te kunnen voortzetten, zelfs al hebben de bedrijfsactiviteiten aantoonbaar schadelijke en zelfs dodelijke gevolgen.

Een paar voorbeelden? De tabaksindustrie. De fossiele industrie. Producenten van pesticiden. Wat deze ondernemingen – vaak machtige multinationals met veel (inter)nationale invloed – bindt: het glashard ontkennen van negatieve gevolgen voor gezondheid, klimaat, milieu en biodiversiteit. Want ja, schadelijke bedrijfsprocessen aanpassen kost geld en soms omzet. Dat wil een directie niet.

En helaas zo dus ook de agri-industrie die de machteloosheid en wanhoop van de boeren schaamteloos exploiteert om hun omzetten (nog even) veilig te stellen onder het mom van: we steunen de boeren. Ja, ja, we steunen hen, maar niet omdat we hen zo aardig vinden.

Wat al deze ondernemingen met elkaar delen is dat ze met een rietje zuigen uit een glas vol cynisme.

En dat brengt me op de werkelijke tragiek van de boeren. Die bestaat hieruit dat een samenklontering van opportunistische organisaties hen als speelbal gebruikt voor eigen groot gewin. De agri-industrie gebruikt de boeren en hun opstanden om eigen financiële belangen te verdedigen. Rechtse en populistische politici buiten de boeren-ellende uit voor politiek gewin. Relschoppers en wappies met een problematische verhouding met de overheid hebben hun karretjes achter de tractoren gespannen en doen vrolijk mee met het gemuit, gescheld en gesar, meestal anoniem.

De boeren worden omringd door zwermen met parasieten. Dat is de werkelijke tragiek van de boeren.

Want het is echt niet zo dat die agri-fabrikanten logge organisaties zijn hoor die niet te bewegen zijn tot veranderen. Let maar op: op het moment dat kalfsvleesproducent VanDrie Group (één van de drie musketiers van hierboven) met een nieuw product miljoenen extra omzet verwacht te maken, dan weet de directie niet hoe snel ze haar bedrijfsprocessen moet aanpassen. Maar worden diezelfde bedrijfsprocessen bedreigd vanwege klimaatproblemen, schade aan de natuur en andere milieu-impact, dan mag het boerenleger (gesteund door de directie, op de achtergrond, niet al te opzichtig) optrekken naar Den Haag en andere streken om de winstbelangen van de agri-industrie te verdedigen. Welke gevolgen dat leger heeft voor de veiligheid van ministers, leden van de Tweede Kamer, politieagenten én burgers, is inmiddels bekend.

Maar hardwerkende boeren, ik waarschuw u: zodra de heren (en dames, dat weet ik niet) van de directie u niet meer nodig hebben om hun miljoenen-omzetten te realiseren (bijvoorbeeld als zij haar slachtmessen zouden inruilen voor een hypermoderne vleeskwekerij waarbij geen gras in koeien hoeft te worden gestopt), dan laten ze u zonder pardon vallen hoor. Zo gaat dat in de business. Niet alleen in de agri-business trouwens. Overbodige schakels in de bedrijfskolom worden vrijwel altijd opgeofferd als er mogelijkheden zijn om de rendementen in andere schakels te vergroten of veilig te stellen.

Zo zal het ook gaan met uw ogenschijnlijke politieke bondgenoten. Zodra die rechtse en populistische politici u niet meer nodig hebben, dan zult u zien dat u slechts een tijdelijke troefkaart was waarmee zij het volk ophitsten tegen kabinet en collega-kamerleden. Heden bent gij hun troefkaart, volgende week brandt de kaart in het vuur. Ondertussen spuiten deze lieden de ene na de andere populistische onwaarheid over uw hoofden heen de gistende samenleving in.

Om maar niet te spreken van de anarchisten en wappies die werkelijk alles aangrijpen om maar te kunnen rellen, te schoppen en te slaan: corona, de Russen, de WEF, uw boeren-wanhoop, de vreemdelingen, ‘het grote kapitaal’ en zo nog een waslijst aan ellende.

Dat ‘het grote kapitaal’ zijnde de agro-fabrikanten in dit geval op paradoxale wijze in één stal staan met anarchisten en wappies, is niet bevorderlijk voor het image van de agro-fabrikanten.

Ik denk dat jullie betere medestanders verdienen, handwerkende boeren. Medestanders die uw belangen centraal stellen. Medestanders ook die het eerlijke verhaal vertellen. En dat eerlijke verhaal is dat wij allemaal, overheden, bedrijfsleven (waaronder ook jullie) en burgers de weg van duurzaamheid moeten inslaan. Zie het voorbeeld van Italië, waar door extreme droogte in sommige regio’s er niet altijd meer water uit de kranen komt en de koeien, door hitte-stress bevangen, minder melk geven. Dat en ander onheil moeten wij in ons land zien te voorkomen, nu dat nog kan.

Het eerlijke verhaal is ook dat jullie die parasieten van je af moet schudden en zelf het initiatief moeten nemen en met overtuigende voorstellen moeten komen, geschraagd door wetenschappelijk onderzoek. Wij hebben immers de beste wetenschappelijke instituten voor de landbouw in ons land? Maak gebruik van hun expertise en ontken de resultaten van hun onderzoeken niet.

Het eerlijke verhaal tenslotte is ook dat het voorwaar geen makkelijke weg is, voor niemand niet. En dan hoop ik dat provinciale en landelijke overheden hun uiterste best zullen doen om zoveel mogelijk van jullie bedrijven te sparen. Door bijvoorbeeld mogelijkheden te creëren om jullie bedrijven te verduurzamen, zowel in tijd als in geld. En dat ook de banken hun duurzame gezicht laten glanzen.

Wat ik dan ook niet begrijp is dat de minister van Landbouw kennelijk een soepstuk heeft gepresenteerd dat van links tot rechts in de Tweede Kamer van een onvoldoende werd voorzien. Onbegrijpelijk, want beschikken wij in dit land immers niet over de beste kennisinstituten op het gebied van de landbouw? Ik denk dan met name aan de Universiteit van Wageningen, maar ook in Amsterdam en andere steden wordt intensief onderzoek verricht naar allerlei facetten in de landbouw. Zouden deze kennisinstituten die de transitie naar intensieve landbouw mogelijk hebben gemaakt, nu ineens over onvoldoende kennis beschikken om de transitie naar een duurzame landbouw mogelijk te maken? En dan nog niet gesproken over de kennis die beschikbaar is bij banken en andere kenniscentra. Het verbaast me dat de minister van Landbouw kennelijk niet in staat is geweest om met medewerking van topwetenschappers een beleidsnotitie te schrijven die perspectief geeft aan de boerensector.

Dat hadden we immers toch wel mogen verwachten van overheid, politieke partijen, financiële instellingen en kennisinstituten die in deze kwestie ook beslist geen schone lei hebben.

Verwelkom nieuw leven in jouw tuin dit broedseizoen!