De rotgans is van veel Nederlandse soorten toch wel een soort die mij, hoe noem je dat, dierbaar is. Niet omdat hij nou zo bijzonder fraai is. Dat is hij wel, maar dat zijn andere (lees: vrijwel alle) vogels ook. Het is meer de associatie met de Oosterschelde, het slik en de schorren, vermoed ik. Al meteen toen ik begon met vogels kijken op het Zeeuwse eiland Tholen, moet ik rotganzen hebben gezien. En gehoord. Mocht je niet weten welk geluid een rotgans maakt, bekijk dan het filmpje hieronder maar eens. Scholeksters en rotganzen hoor je. Een prachtig geluid dat je vrijwel alleen in de Zeeuwse delta en het Waddengebied kunt horen.
Het verspreidingsgebied van de rotgans
Wil je zo ongeveer alles te weten komen over de rotgans, dan moet je het fenomenale natuurboek De rotgans van Barwolt Ebbinge maar eens lezen. Natuurlijk heb ik een exemplaar in mijn boekenkast staan. Ik was op zoek naar het verspreidingsgebied en op bladzijde 41 prijkt een heel aangenaam overzichtskaartje. Loodrecht op de Noordpool, vanuit de wolken gepositioneerd. Dat levert een heel ander beeld van de wereld op. Ongeveer het verschil tussen fotograferen vanaf een statief, op kniehoogte of hoger, en plat op je buik op het slik liggen. En dan valt op dat witbuikrotgans en zwartbuikrotgans niet zo heel veel verder van Nederland vandaan broeden. De witbuik op Groenland en Oost-Canada en de zwartbuik in Siberië op het Taimyrschiereiland. Wil je verschil tussen deze soorten ontdekken, bekijk dan dit filmpje van de rotgans.
Je hebt trouwens nog een paar ondersoorten. De zwarte rotgans broedt langs de oceaankust van Alaska en Oost-Siberië. En dan heb je ook nog de grijsbuikrotgans. Maar die verlaat het Amerikaanse continent zelden tot nooit. Broeden doet de grijsbuik in Centraal-Canada en ze overwinteren in de staat Washington.
Nederland belangrijk voor de rotgans
Voor de rotgans is Nederland een ontzettend belangrijk land. Alle rotganzen die in Frankrijk en Engeland overwinteren, stromen in het voorjaar de Waddenzee binnen. Dat begint in februari en gaat door tot in maart. De Waddeneilanden zitten in die maanden tjokvol rotganzen. Weet je wat er gebeurt in de paar maanden dat de rotganzen in de Waddenzee verblijven? Ze nemen enorm in gewicht toe! Mannetjes worden in een paar maanden tijd maar liefst 38% zwaarder en vrouwtjes zelfs 42%. Vrouwtjes wegen bij aankomst 1.200 gram en na een maand staan er 1.700 op de teller. Het is alsof een mens van 80 kilo in een maand tijd 30 kilo aankomt, zo schrijft onderzoeker en rotganskenner Barwolt Ebbinge. Het is de rotganzen dan ook aan te zien. De rotgans heeft dan een echte hangkont.
Opvetten
Hoe komt het dat rotganzen in die maanden zo opvetten? Dat komt in de eerste plaats doordat ze vrijwel continu bezig zijn met vreten. En juist in die maanden is de kwaliteit van de planten die ze eten heel hoog. Mals en eiwitrijk. De rotgans weet precies waar hij zijn moet om de beste planten te vinden. In april in de kwelders, want de kwelderplanten blijken in die tijd het beste te verteren. Onderzoekers deden talloze proefjes met rotganzen en telkens bleek dat de rotgans daar graast waar de vegetatie op dat moment het beste te verteren is.
Waar zoekt de rotgans in het najaar dan voedsel, hoor ik je vragen. Nou, ga er maar eens op uit. Bezoek de Grevelingendam eens. Of de Brouwersdam. Of rij door de polders langs de Oosterschelde. Of je nu op Tholen bent, op Schouwen-Duiveland, Zuid- en Noord-Beveland, overal kun je de rotganzen tegenkomen. Buitendijks als het laag water is. Dan eten ze groenwier en algen. En bij hoog water zoeken ze akkers op waar wintertarwe groeit. Of weilanden waar zout kwelwater omhoog komt. Je kunt ze dan in grote groepen tegenkomen. Vaak samen met een stel brandganzen en soms met een roodhalsgans in hun midden.
De rotgans op de Grevelingendam
De rotgans broedt in het Hoge Noorden. Duizenden kilometers ver van Nederland. Je vraagt je af waarom ze die riskante reis ondernemen. Want je moet weten: rotganzen arriveren eind september in Nederland en blijven er tot mei en soms zelf tot begin juni. Ze vliegen in een paar dagen tijd naar hun broedgebieden, leggen eieren, broeden ze uit, voeden de kuikens op om vrijwel direct daarna weer terug te vliegen naar Nederland. Het moet daar in het Hoge Noorden wel een paradijs zijn voor de rotgans, want anders doe je dat toch niet?
Slechtvalk
Ook zonder deze bespiegelingen kun je van de rotgans genieten. Ze zijn er weer, zo ontdekte ik afgelopen zaterdag op de Grevelingendam. Een grote groep rotganzen liep te grazen op de plek waar ik een paar jaar geleden nog pieren en zagers stak. Rotganzen zijn niet heel schuw, dus lieten ze me naderen. Plat op het slik gelegen filmde ik deze twee. Dichterbij durfde ik niet te komen, bang als ik was dat ze op zouden vliegen. Dat gebeurde overigens alsnog toen een slechtvalk over kwam razen. De scholeksters maakten misbaar en de rotganzen gingen er in mee. Weg was alles wat er zat. Hier de rotganzen die ik wel kon filmen:
De beste vogelgidsen voor kinderen:
#1. Vogelgids voor kids
De Vogelgids voor kids van Marc Duquet is een even leuke als serieuze gids voor kinderen en beginners op het gebied van vogels spotten. Met deze vogelgids leren kinderen op een leuke manier welke vogelsoorten zij allemaal tegen kunt komen en waaraan zij de vogels herkennen. De gids bespreekt 116 vogelsoorten, ruim voldoende om de meest voorkomende vogels te herkennen. Op en top voor kinderen uitgegeven in samenwerking met Vogelbescherming Nederland en Natuurpunt.
#2. Zakgids vogels van Nederland
De omschrijvingen in deze gids zijn kort en bondig. De auteurs vermijden vaktermen en daarmee is deze gids geschikt voor kinderen vanaf een jaar of 13. Per soort worden meerdere afbeeldingen getoond waarbij de auteurs ook nog wijzen op allerlei details. Kortom, ook een goede vogelgids voor kinderen. Deze gids is bovendien aantrekkelijk geprijsd.
#3. Vogelkijkgids
De Vogelkijkgids is een fraai uitgevoerde en uitstekende basisgids voor wie wil leren vogels kijken. En gezien de toegankelijke teksten denk ik geschikt voor jong en oud. En jong is in dit geval vanaf veertien jaar.
#4. Minigids vogels van Nederland en België
Dit is geen echte vogelgids, maar een handige uitvouwkaart. In één oogopslag zie je de 200 meest voorkomende vogels in Nederland en België. Met onder elke afbeelding de naam van de vogel. Deze minigids kan elk kind in zijn jaszak meenemen. Een omschrijving bevat de minigids niet, maar dat kan voor kinderen die niet graag lezen juist een voordeel zijn. Geschikt voor kinderen vanaf 10 jaar. En: niet duur!
#5. Vogels, verrassend dichtbij
Wat een ontzettend leuke en goede vogelgids is dit! Toen deze gids uit de verpakking kwam ‘rollen’ was ik meteen verkocht. Hoewel niet speciaal geschreven voor kinderen is deze kleurige en fleurige vogelgids een heerlijke kennismaking met vogels kijken. Niet alleen de meest voorkomende vogels worden besproken, je krijgt ook een zee aan praktische tips over bijvoorbeeld de keuze van een verrekijker en de beste vogelgebieden in binnen- en buitenland. Ook kun je achterin de gids notities maken en je waarnemingen noteren. Mijn kinderen doken er ook als spreeuwen bovenop en dat zegt genoeg. Voor kinderen vanaf een jaar of 14 en dan vooral voor meisjes, schat ik zo in.
#6. Vogels in en rond de tuin
Kinderen beginnen meestal in en rond de tuin met vogels kijken. Deze gids geeft informatie over de meest voorkomende vogels in de tuin of in het park. De opzet is zo eenvoudig mogelijk gehouden. Eén pagina met informatie en de tegenoverliggende pagina met een grote, duidelijke foto van de vogel. Die opzet zullen kinderen vanaf 12 jaar waarderen.
#7. Tuinvogels op ware grootte
Niet speciaal voor kinderen geschreven, maar de meeste kinderen zullen hun eerste vogels in de tuin zien. En daarom dit gidsje: om de vogels in de tuin te leren herkennen.