Wie een boek over sneeuw wil schrijven, die reist af naar IJsland of Groenland. Je zult ontdekken dat op IJsland in het ene dorp sneeuw ruimen verplicht is en dat de bewoners in het naburige dorp er niet over peinzen om hun paden sneeuwvrij te maken. Je zult ook ontdekken dat de Eskimo’s niet zoveel woorden voor sneeuw hebben als het volksgeloof beweert. Nancy Campbell trok zich terug op IJsland om haar boek 51 woorden voor sneeuw te schrijven. Waarom geen vijftig woorden? Dat ontdek je in dit artikel.
Actuele Top 10 Best Verkochte Verrekijkers Wat is de Top 10 Best Verkochte Verrekijkers van dit moment? En welk merk staat het meest in de Top 10? |  |
Nooit heb ik me gerealiseerd dat sneeuwvlokken deel uitmaakt van de eindeloze cyclus van het watermolecuul. Een sneeuwvlok die op IJsland valt, kan smelten en verdampen en later weer bevriezen en neerdwarrelen op de Zuidpool of in Japan. Wel vijftig keer, schrijft Nancy Campbell in de proloog van haar boek en meer voegt ze er veelbetekenend aan toe. En zo kwam ze tot een getal van 51. Woorden van over de hele wereld voor dat ene eenvoudige verschijnsel: sneeuw.
De Sami
Sommige woorden kan ik niet eens typen, omdat ik niet weet hoe ik de accenten op de letters moet plaatsen. Een rechtopstaand streepje op de letter a bijvoorbeeld, of de v boven de s. Seanjas, het woord voor gegranuleerde sneeuw dat de Sami bezigen bijvoorbeeld, het natuurvolk dat in Lapland achter de rendieren aanjaagt. De Sami hebben dan wel ongeveer honderd termen voor sneeuw, maar vind je dat veel, realiseer je dan wel dat de Sami meer dan duizend woorden hebben voor rendieren.
De sneeuwvrouw uit Japan
Nergens ter wereld schijnen de sneeuwstormen zo zwaar te zijn als in de bergen van Japan. In de Japanse Alpen kan de jaarlijkse sneeuwval oplopen tot maar liefst veertig meter! In dit ontoegankelijke gebied weet één wezen echter toch te overleven: de Yuki-onna oftewel de sneeuwvrouw. Haar huid is koud, haar haren zijn zilver en ze gaat gekleed in het wit. ‘Ze zwerft door de heuvels, haar schoonheid des te fascinerender omdat die zo vluchtig is.’
Gesmoord in Schotland
Ben je smoor in Schotland dan is het niet best met je. Smoor staat namelijk voor omkomen in een sneeuwstorm. Het woord heeft zijn herkomst in de herderscultuur. Als de herder zijn kudde schapen niet goed in veiligheid gebracht, dan komen er schapen om. Maar het woord heeft niet alleen betrekking op schapen. ‘Een hedendaags Schots woordenboek definieert het werkwoord als: Stikken, smoren, verstikt worden, lijden of sterven door gebrek aan lucht, vooral: omkomen door begraven te worden in een sneeuwstorm.’
Héél mooi vind ik het Letse woord Cirulputenis. Ook hier ontbreken een paar accenttekens, maar ik doe geen moeite. De betekenis van het woord onthult meteen waarom ik het zo’n mooi woord vind: een sneeuwstorm van veldleeuweriken. Het woord geeft de betovering weer van een verrassende sneeuwval in de lente. Van sneeuwvlokken die net zo uitzinnig licht en zilver op de grond vallen als de noten van het lied van de veldleeuwerik. Dat is wel héél poëtisch gedacht, werkelijk wonderschoon.
Op naar Nieuw-Guinea
Dan nog één verrassend woord: Ais i pundaun olsem kapok. Een woord dat in Nieuw-Guinea wordt gebruikt. De letterlijke betekenis? Het ijs het valt naar beneden als katoen, ijs-katoen, sneeuw. Een woord in Tok Pisin, de creoolse taal die in heel Nieuw-Guinea wordt gebruikt. Sneeuw (en hagel) zijn daar zo zeldzaam en zo bijzonder dat het Guhaka-volk witte varkens offerde als reactie op dit ‘witte’ weer, een spiritueel offer.
Bij elk woord een andere invalshoek
Zo veel culturen en zo veel talen en dus ook zo veel woorden over de lichte vlokken die door de lucht dwarrelen. In vind het vooral een bijzonder boek dat me in een totaal onbekende wereld invoert. Niet zozeer dat sneeuw voor mij onbekend is, maar de benadering is voor mij nieuw. Nancy Campbell kiest namelijk bij elk woord een heel andere invalshoek. De ene keer zoekt ze naar de spirituele betekenis, een andere keer graaft ze in het volksgeloof of naar de herkomst van gebruiken. Maar de liefde voor taal domineert. Taal voor een even bijzonder als doodgewoon verschijnsel. Woorden voor sneeuw die zijn verankerd in de geschiedenis van land of streek, de geografie, het volksgeloof, het karakter van de mensen, in de dieren en in gebeurtenissen.
De 51 woorden vormen even zoveel korte verhaaltjes over de betekenis van de woorden en de context waarin deze woorden zijn ontstaan en worden gebruikt. Zelfs op het tropische Hawaï gebruikt men een woord voor sneeuw: Hau Kea en waar anders vind je Hau Kea dan op de toppen van de drie hoogste vulkanen van de staat, in de winter, wanneer de temperaturen op de toppen dalen tot onder het vriespunt? Waar vier sneeuwgodinnen huizen…
Conclusie
51 woorden voor sneeuw is een boek voor iedereen die van taal houdt. En voor iedereen die van de winter houdt en in een tijd van klimaatverandering de herinneringen en betekenissen van het woord sneeuw koste wat het kost vast willen houden.
51 woorden voor sneeuw / Nancy Campbell / Uitgeverij Noordboek / als hardcover
PS
Vanaf de bank de vogelwereld verkennen. Dat kan met het boek Een reis om de wereld in 80 vogels. Droom weg bij het lezen over deze bijzondere vogels. Droom van een ontmoeting met alle tachtig. En ontdek van elke soort zijn betekenis voor onze cultuur, geschiedenis, wetenschap en natuur.
Alles voor een diervriendelijke tuin Het hele jaar rond de dieren in je tuin welom heten. Met de juiste nestkast, een voederplank, waterschaal of schuilmogelijkheden. Op Vivara.nl vind je een uitgebreid aanbod aan betrouwbare natuurproducten voor in de tuin. |  |