De knobbelzwaan (Cygnus olor) is de meest algemene zwanensoort in ons land. Je komt hem overal tegen waar water is, zowel in als buiten de bebouwde kom. Hij zwemt vooral op zoet water, maar waar zoet water overgaat in zout water, daar kom je hem ook op zout water tegen, bijvoorbeeld op de Nieuwe Waterweg en in andere delen in de Rotterdamse haven. Daar grazen ze van de algen die op de kaden en stenen glooiing groeien. De knobbelzwaan herkennen is niet lastig. In dit artikel geef ik je tips om de knobbelzwaan te herkennen.
Zomerkleed mannetje
De knobbelzwaan is een imposante vogel met een spierwit verenkleed. Het mannetje is groot (tot 160 cm lang), met een lange, sierlijke hals die vaak in een opvallende S-vorm wordt gehouden. Kenmerkend is de oranje snavel met een zwarte knobbel aan de basis; bij het mannetje is die knobbel in het broedseizoen duidelijk groter dan bij het vrouwtje. De poten zijn grijszwart. In vlucht valt de krachtige vleugelslag op, waarbij de vleugels een zoemend geluid maken. Het mannetje oogt robuuster dan het vrouwtje, vooral door die grotere knobbel. De knobbelzwaan dankt zijn bekendheid aan de reclamecampagne van de KLM.
Zomerkleed vrouwtje
Net als het mannetje heeft het vrouwtje een wit verenkleed en een oranje snavel met een zwarte knobbel. Die knobbel is echter kleiner dan bij het mannetje. Ook is het vrouwtje doorgaans iets kleiner van stuk en oogt minder forser. In gedrag zijn de verschillen subtiel: het mannetje is vaak dominanter en beschermt het nest feller tegen indringers.
Winterkleed
Zowel mannetje als vrouwtje behouden in de winter hun witte verenkleed. De knobbel op de snavel wordt kleiner naarmate het broedseizoen verder weg is. De vogels blijven elegant, maar ogen iets minder opvallend doordat de snavelkleuren wat valer kunnen zijn. Jonge knobbelzwanen zijn in deze periode grijsbruin met een donkere snavel. Het grijsbruine verenkleed wordt steeds witter naarmate de knobbelzwaan ouder wordt.
Jaarstatus
Standvogel, het hele jaar door in Nederland en België aanwezig.
Geluiden
Knobbelzwanen zijn meestal stil, maar kunnen bij dreiging sissende geluiden maken. In de vlucht hoor je het zoemende geluid van hun vleugels. Jonge zwanen maken zachte piepjes. De alarmroep is een heftig gesis, waarmee ze indringers proberen af te schrikken. Veel mensen zijn bang voor knobbelzwanen, juist door de sissende geluiden die ze maken en doordat ze hun eieren en kuikens op agressieve wijze verdedigen. Een stapje achteruit doen, helpt in de regel. Beluister hier het geluid van de knobbelzwaan:
Verspreidingsgebied
Komt voor in heel Europa, met name in meren, rivieren, plassen, stadsparken en sloten. In Nederland en België is hij algemeen in waterrijke gebieden. In Engeland zijn alle knobbelzwaan eigendom van de koning of, indien van toepassing, van de koningin.
Populatieontwikkeling in Nederland en België
De knobbelzwaan is in de afgelopen decennia sterk toegenomen als broedvogel in Nederland en België. In de winter verblijven er duizenden knobbelzwanen extra in ons land. Deze vogels overwinteren in ons land. Vooral in de veengebieden zie je dan grote groepen knobbelzwanen grazen. Mede het gevolg van de uniformiteit van onze graslanden. Het eiwitrijke Engelse raaigras is niet alleen goed voor de koeien en hun melkproductie, maar levert ook energierijk voedsel aan knobbelzwanen.
De knobbelzwaan herkennen: bijzonderheden
Het baltsgedrag van de knobbelzwaan, en met name het ritueel vlak voordat knobbelzwanen gaan paren, is van adembenemende schoonheid. Het ritueel begint met gezamenlijk en vrijwel synchroon de halzen strekken en uitstrekken, bellen blazen, zich poetsen. Dit ritueel duurt minuten en kun je al in de wintermaanden zien gebeuren. Uiteindelijk laat het vrouwtje toe dat het mannetje met haar paart. Is de paring voorbij, dan maken beide partners een indrukwekkende en liefdevolle dans. Ook in het weiland maken beide partners vaak al een liefdevolle dans waarbij ze hun koppen synchroon bewegen.
Wil je de knobbelzwaan zien, lees dan ook mijn artikel met tips om de knobbelzwaan te zien. En wil je weten waar de knobbelzwaan momenteel wordt gezien, bekijk dan het overzicht op waarneming.nl.
De beste verrekijkers voor vogelaars
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 300,00 Goede en betrouwbare verrekijkers voor beginnende vogelaars en voor mensen die niet te duur uit willen zijn. |
1. Vortex Diamondback HD 10x42  Helder beeld, ook bij weinig licht. Volledig multi-coated lenzen Ligt heerlijk in de hand. |
2. Bynolyt Stork WPR 10x42 DCF  Een slank en elegant instapmodel. Laag gewicht. Haarscherp beeld en ook verkrijgbaar als 8x42. |
3. Kowa SVII 10x42  Lichtgewicht allround verrekijker. Volledig multi-coated lenzen. |
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 750,00 |
Verrekijkers die net een stapje verder gaan in gebruikte materialen, afwerking en gebruikscomfort. |
1. GPO Passion ED 10x42  Hoogwaardig ED glas. Goede beeldkwaliteit, ook als het minder licht is. De makers hebben hun sporen verdiend bij Zeiss. Ligt zeer prettig in de hand. |
2. Bynolyt Yellowbird 8x42  Zeer prettig gebruikscomfort. Zeer scherp en lichtsterk beeld. Relatief lichte verrekijker. |
3. Hawke Frontier EDX 10x42  Een hoogwaardige verrekijker voor de allround natuurliefhebber. Lichtsterk met een hoog gebruikscomfort. Hoogwaardige coatings en prisma's. Ook verkrijgbaar als 8x42. |
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 1.500,00 |
Topverrekijkers die qua afwerking en gebruikte materialen je nog een stap verder brengen. |
1. GPO Passion HD 10x42  Scherp van rand tot rand. HD glas en meerdere coatings en dus een briljant beeld. Zeer natuurgetrouwe kleuren. |
2. Leica Trinovid HD 10x42  Robuust en lichtvan gewicht. Haarscherp beeld en briljant beeld. Zeer nauwkeurig scherpstellen. |
3. Swarovski CL Companion 8x30  Een van de beste verrekijkers van dit moment. Hoogwaardige materialen en coatings. Heerlijk lichtgewicht. |
De beste verrekijkers in de prijsklasse vanaf EURO 1.500,00 |
Dit zijn de Ferrari's onder de verrekijkers! |
1. Swarovski NL Pure 10x42  De nieuwe reeks topkijkers van Swarovski. Levert nog meer kijkgemak, helderheid, lichtheid, contrast en stabiliteit op. En met een gezichtsveld van 133 meter is dit model onovertroffen. De ab-so-lu-te topkijker van dit moment! |
2. Leica Noctivid 10x42  Het paradepaardje van Leica waarmee je razendsnel en super precies scherp stelt. |
3. Zeiss Victory T*SF 8x42  Het topmodel van Zeiss dat niet alleen een fantastisch beeld oplevert, maar ook nog eens heerlijk in de hand ligt, weet ik uit ervaring. En het gezichtsveld van 148 meter is ook absoluut top. Een geweldige verrekijker! |