De kleine zwaan (Cygnus bewickii) zie je alleen in het najaar en in de winter in ons land. Helaas in afnemende aantallen. Ik woon in de Alblasserwaard en tot 2005 werden er jaarlijks meer dan 1.000 kleine zwanen in de weilanden van de Alblasserwaard gezien. Nu zijn dat er hooguit nog enige tientallen en vaak zelfs slechts een paar. En dat is jammer, want de kleine zwaan is een bijzondere mooie zwanensoort om te zien. Zijn geelzwarte snavel, het liefdelijke geluid en zijn kleine formaat maken het tot een prachtige vogel. De kleine zwaan herkennen is niet zo heel lastig. In dit artikel geef ik je tips om de kleine zwaan te herkennen.
Zomerkleed mannetje
De kleine zwaan is, zoals de naam al zegt, kleiner dan de knobbelzwaan. Hij is ongeveer even groot als de Canadese gans. Hij heeft een geheel wit verenkleed en een relatief korte, rechte hals. Zijn snavel is zwart met een gele vlek aan de basis, die bij elk individu iets verschilt in vorm en grootte. De verhouding geel en zwart (het geel komt niet voorbij de ‘neusgaten’ is één van de verschillen met de veel grotere wilde zwaan. Daarbij komt dat de snavelvorm iets rechter is dan die van de wilde zwaan. In de zomer is hij te vinden in het hoge noorden van Eurazië, waar hij broedt op toendra’s. In het zomerkleed ziet hij er fris en helder wit uit, met schone veren en contrasterende snaveltekening. Mannetje en vrouwtje zijn uiterlijk nauwelijks van elkaar te onderscheiden.
De kleine zwaan is moeiteloos te onderscheiden van de knobbelzwaan met zijn veel grotere postuur en zijn oranje snavel met de grote zwarte knobbel.
Zomerkleed vrouwtje
Het vrouwtje van de kleine zwaan ziet er hetzelfde uit als het mannetje: wit verenkleed, zwarte poten en een zwarte snavel met geel aan de basis. Ze is iets kleiner en lichter gebouwd, maar dit verschil is alleen zichtbaar als je beide vogels naast elkaar ziet. Ook het gedrag tijdens het broeden helpt bij het onderscheiden: het vrouwtje broedt, terwijl het mannetje de omgeving bewaakt.
Winterkleed
In het winterkleed verandert het uiterlijk nauwelijks; de vogels blijven wit. Na de rui kunnen de veren echter wat valer ogen, soms met een beige waas. De snavel blijft zwart-geel. Jonge vogels zijn lichtgrijs met een roze-achtig grijze snavel en donkere poten. Ze vervagen geleidelijk naar het volwassen wit in hun eerste winter. Omdat kleine zwanen ook op akkers foerageren (vooral akkers waarop nog resten liggen van de oogst (liefst bieten- en aardappelloof) staan ze daar vaak ook in de modder. Dat is de reden waarom kleine zwanen op modderige akkers soms toch niet zo hagelwit zijn als dat ze zouden moeten zijn.
Jaarstatus
Wintergast. In Nederland en België vooral te zien van november tot maart. Helaas in afnemende aantallen, zoals ik hierboven al aangaf.
Geluiden
Kleine zwanen zijn opvallend vocaal. Hun roep klinkt zacht en melancholiek, als “kloeh” of “tjoeh”, en wordt vaak in koor gehoord als ze in groepen overvliegen of foerageren. De roep is hoger en zachter dan die van de wilde zwaan. Je kunt hieronder het geluid van de kleine zwaan beluisteren?
Verspreidingsgebied
Broedt in Noord-Rusland en Siberië, op de arctische toendra. Overwintert in West-Europa, waaronder Nederland. Goede gebieden om de kleine zwaan in Nederland te zien zijn het Lauwersmeer, de Alblasserwaard, de Brabantse Biesbosch en op akkers op Schouwen-Duiveland (met name rond Ouwerkerk en Zonnemaire). Kleine zwanen voeden zich met gras en met oogstresten, liefst afval van suikerbieten en aardappelen. ’s Nachts slapen ze op het water, in een brede kreek, langs een rivier of op een eiland omringd door een breed water.
Bijzonderheden om de kleine zwaan te zien
De kleine zwaan herkennen… Wil je de kleine zwaan in Nederland zien, lees dan mijn artikel met tips om de kleine zwaan te zien. Ook raadzaam is om de actuele waarnemingen van kleine zwanen te bekijken op waarneming.nl. Je zult zien dat je zelfs in voorjaar en zomer hier en daar soms nog een kleine zwaan kunt zien. En omdat het soms best lastig is om het verschil tussen de kleine zwaan en de wilde zwaan te ontdekken, schreef ik ook een artikel over de verschillen tussen kleine zwaan en wilde zwaan.
De beste verrekijkers voor vogelaars
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 300,00 Goede en betrouwbare verrekijkers voor beginnende vogelaars en voor mensen die niet te duur uit willen zijn. |
1. Vortex Diamondback HD 10x42  Helder beeld, ook bij weinig licht. Volledig multi-coated lenzen Ligt heerlijk in de hand. |
2. Bynolyt Stork WPR 10x42 DCF  Een slank en elegant instapmodel. Laag gewicht. Haarscherp beeld en ook verkrijgbaar als 8x42. |
3. Kowa SVII 10x42  Lichtgewicht allround verrekijker. Volledig multi-coated lenzen. |
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 750,00 |
Verrekijkers die net een stapje verder gaan in gebruikte materialen, afwerking en gebruikscomfort. |
1. GPO Passion ED 10x42  Hoogwaardig ED glas. Goede beeldkwaliteit, ook als het minder licht is. De makers hebben hun sporen verdiend bij Zeiss. Ligt zeer prettig in de hand. |
2. Bynolyt Yellowbird 8x42  Zeer prettig gebruikscomfort. Zeer scherp en lichtsterk beeld. Relatief lichte verrekijker. |
3. Hawke Frontier EDX 10x42  Een hoogwaardige verrekijker voor de allround natuurliefhebber. Lichtsterk met een hoog gebruikscomfort. Hoogwaardige coatings en prisma's. Ook verkrijgbaar als 8x42. |
De beste verrekijkers in de prijsklasse tot EURO 1.500,00 |
Topverrekijkers die qua afwerking en gebruikte materialen je nog een stap verder brengen. |
1. GPO Passion HD 10x42  Scherp van rand tot rand. HD glas en meerdere coatings en dus een briljant beeld. Zeer natuurgetrouwe kleuren. |
2. Leica Trinovid HD 10x42  Robuust en lichtvan gewicht. Haarscherp beeld en briljant beeld. Zeer nauwkeurig scherpstellen. |
3. Swarovski CL Companion 8x30  Een van de beste verrekijkers van dit moment. Hoogwaardige materialen en coatings. Heerlijk lichtgewicht. |
De beste verrekijkers in de prijsklasse vanaf EURO 1.500,00 |
Dit zijn de Ferrari's onder de verrekijkers! |
1. Swarovski NL Pure 10x42  De nieuwe reeks topkijkers van Swarovski. Levert nog meer kijkgemak, helderheid, lichtheid, contrast en stabiliteit op. En met een gezichtsveld van 133 meter is dit model onovertroffen. De ab-so-lu-te topkijker van dit moment! |
2. Leica Noctivid 10x42  Het paradepaardje van Leica waarmee je razendsnel en super precies scherp stelt. |
3. Zeiss Victory T*SF 8x42  Het topmodel van Zeiss dat niet alleen een fantastisch beeld oplevert, maar ook nog eens heerlijk in de hand ligt, weet ik uit ervaring. En het gezichtsveld van 148 meter is ook absoluut top. Een geweldige verrekijker! |