De grutto. Het icoon van de Nederlandse weide. Niet voor niets vogel des vaderlands. Je zou zeggen dat je hem dan in elk weiland tegenkomt, maar zo is het helaas niet. Elk jaar gaat het weer slechter met hem. Keer op keer valt het broedresultaat flink tegen. Als het zo door gaat is het vroeg of laat afgelopen met de grutto in Nederland. Gelukkig kun je de grutto nu nog zien. In februari keren de eerste grutto’s terug uit Noord-Afrika. Ze blijven bij elkaar en vormen soms zwermen van enkele honderden grutto’s. Een spectaculair gezicht hoor als die allemaal opvliegen. En dat gebeurt best vaak, want slechtvalk, buizerd of bruine kiekendief doen ook zo hun rondjes. Maar wat zijn nu de beste gebieden om de grutto te zien? Hieronder een overzicht waarbij ik heb geput uit mijn eigen ervaring en uit bronnen hier en daar.
#1. Het Landje van Geijsel
Dit natuurgebied bij Ouderkerk aan de Amstel van ongeveer zeven hectare groot is een van de belangrijkste gebiedjes voor grutto’s die net terug zijn uit Afrika. Hier verzamelen de vermoeide grutto’s zich in grote groepen zodra ze terug zijn in Nederland. Om aan te sterken voor het broedseizoen. Je ziet ze hier met honderden en soms met duizenden tegelijk. Het leuke is dat je vaak ook de IJslandse grutto in de groep ziet staan, een ondersoort die niet in ons land broedt.
#2. De Brabantse Biesbosch
Voor de Brabantse Biesbosch geldt hetzelfde als voor het Landje van Geijsel. Bij terugkeer uit het zuiden verzamelen hier vroeg in het voorjaar, vaak nog in de winter, grote groepen grutto’s. Hier bereiden ze zich voor op het broedseizoen. Ook na het broedseizoen kom je ze in de Brabantse Biesbosch weer tegen. Maar dan ter voorbereiding op de grote reis naar het zuiden. Opvetten, zich vol vreten, dat is dan het enige dat telt. Helaas zie je in de Brabantse Biesbosch ook grutto’s tijdens het broedseizoen. Ga er maar van uit dat de legsels van deze vogels zijn mislukt.
#3. Polder Arkemheen
Boven Amersfoort en ten westen van Nijkerk ligt Polder Arkemheen. Dit kleinschalige weidelandschap is een van de favoriete broedgebieden voor de grutto. Je ziet en hoort de grutto hier vanaf maart. Druk bezig met het veroveren van een territorium, een vrouwtje en nog veel meer.
#4. De Donkse Laagten
In de Alblasserwaard is het eerlijk gezegd maar treurig gesteld met de weidevogels. Fiets of wandel door de regio en je komt volkomen lege weiden tegen. Overbemesting en monoculturen zijn de dood in de pot. Hoe mooi het landschap ook oogt, het is feitelijk een woestijn. Gelukkig ligt in het hart van de Alblasserwaard een authentiek veengebied: de Donkse Laagten. Hier broedt elk jaar nog een aantal paar. Er zijn trouwens gelukkig ook een paar boeren met hart voor weidevogels. Een van die boeren is vlak bij de Donkse Laagten gevestigd.
#5 In Brabant: de Peel
Rond Nederweert, op de grens van Brabant en Limburg, in de Peel, broedt nog een aantal grutto’s. Maar schrik niet: de stand is de laagste dertig jaar teruggelopen van 300 paar naar 20 paar.
#6. De Zaanstreek
Ook in Noord-Holland strekken zich veengebieden uit, hét favoriete biotoop van de grutto. Staatsbosbeheer past hier speciaal beheer toe voor de grutto. Die hier gelukkig nog elk jaar broedt.
#7. Veenweiden in Friesland
In het midden van de provincie Friesland ligt van zuid naar noord een strook veengebied. Samen met de veengebieden in Noord-Holland en Zuid-Holland behoren deze weilanden tot de belangrijkste broedgebieden voor de grutto.
Gelukkig zijn er verspreid over het land tal van grotere en kleinere gebiedjes waar je de grutto kunt zien in het vroege voorjaar, het broedseizoen en het naseizoen. Zoek drassige weidegebiedjes bij jou in de buurt op. Daar heb je de grootste kans om de grutto in levende lijve te zien.
Geldkwestie
Wat me opvalt is dat de broedgebieden voor de grutto zich concentreren in natuurgebieden en in weilanden van boeren die extensief beheer toepassen. De intensieve landbouw is funest voor de grutto en natuurlijk ook voor alle andere weidevogels. Het is daarmee puur een kwestie van geld. Wij hebben onze samenleving zodanig ingericht dat boeren hun productie moeten optimaliseren. Engels raaigras in zijn meest pure en monomane vorm levert de meeste eiwitten voor de koeien. En als je dat gras dan ook nog een meerdere keren per jaar kunt maaien, te beginnen in april, dan is de opbrengst helemaal optimaal. Maar het vroege maaien en dat eentonige grasland is het einde voor de grutto. Hopelijk bedenken we als samenleving snel een grutto-vriendelijke manier van veeteelt.
